W książce "Pendereccy. Saga rodzinna" Krzysztof Penderecki opowiada o dziejach rodziny, kolekcji zegarów i życiu we dworze w Lusławicach. Publikację dopełnia rozmowa z żoną Elżbietą, która uważa, że wyniosłością ukrywa nieśmiałość. Zawsze mu powtarzam: "Krzysiu, trzeba pójść, podziękować..." - mówi.
Stare meble i zegary Krzysztof Penderecki kolekcjonował już na studiach. W latach 70. jego kolekcja była tak duża, że - jak powiedział osiemdziesięcioletni kompozytor Katarzynie Janowskiej i Piotrowi Mucharskiemu w wywiadzie rzece - musiał wynająć mieszkanie, aby je gdzieś zmieścić. Wkrótce z myślą o swoich zbiorach kupił i wyremontował dwór w podtarnowskich Lusławicach.
Dziś z miejscem tym związane są jeszcze dwie wielkie pasje kompozytora: muzyka i ogrody. Od zeszłego roku działa tu Europejskie Centrum Muzyki jego imienia, gdzie rozwijane są muzyczne talenty młodych muzyków z całego świata, a na pięciu hektarach rozciąga się imponujące arboretum - ogród dendrologiczny.
Penderecki, wiedziony miłością do drzew, wkrótce po przeprowadzce zaczął odkupywać ziemię od sąsiadów. Nie wszyscy sąsiedzi jednak łatwo ulegli. Szczególnie oporny był "bardzo sympatyczny, ale typowy polski chłop, który żywemu nie przepuści". "Bardzo był mi potrzebny hektar jego ziemi przylegający do mojego terenu. A on na to, że nie zamierza sprzedać tego kawałka, bo, jak mi powiedział, podzieli go na parcele i będzie sprzedawał działki z widokiem na Pendereckiego" - opowiadał kompozytor. "Opornego chłopa" przekonała dziesięciokrotnie wyższa kwota od tej, którą Penderecki początkowo mu proponował. Jak mówił kompozytor, potem chłop kazał sobie jeszcze płacić rekompensatę za cień, jaki na jego posesję rzucał mur, którym Penderecki otoczył swoje arboretum.
"Jestem zakochany w tym parku. Patrzę i cieszę się, że udało mi się z niczego - bo tu naprawdę było ściernisko - wyczarować piękne arboretum. Na dodatek według mojego pomysłu, sam to zrobiłem, właściwie bez niczyjej pomocy. Kiedyś parki tworzyły całe generacje właścicieli. A ja zacząłem, gdy miałem czterdzieści lat, czyli nie chcę zapeszyć, ale mniej więcej w połowie mojego życia" - mówił kompozytor.
Penderecki dużo uwagi poświęca historii swojej rodziny. "W domu moich dziadków najważniejsze były Polska, rodzina, Pan Bóg. W tej kolejności, mimo że dziadek był gorliwym katolikiem" - wspominał. Wszyscy bracia jego matki walczyli na wojnie. Jeden z nich, Mieczysław Berger padł ofiarą zbrodni katyńskiej, najmłodszego, Stefana Niemcy rozstrzelali na Pawiaku.
Ormiańskie korzenie zawdzięcza swojej babce, Stefani, która urodziła się na terenie dzisiejszej Ukrainy, na południe od Stanisławowa. Gdy miała szesnaście lat, poznała dwa razy starszego od siebie Michała Pendereckiego. Rodzice nie zgadzali się na ślub, więc Michał porwał ukochaną i wywiózł z Kresów w głąb Polski, gdzie się pobrali.
Znaczna różnica wieku dzieli również Krzysztofa i jego żonę Elżbietę, która przyszłego męża poznała w wieku ośmiu lat, gdy trafiła na lekcję muzyki do jego pierwszej żony Barbary Pendereckiej. "Wydał mi się strasznie niesympatyczny, pamiętam nawet, że odburknął coś w odpowiedzi na jakąś moją prośbę. Przerwałam naukę gry i przez kilka następnych lat go nie widziałam" - powiedziała w opublikowanym w książce wywiadzie.
Penderecki przyjaźnił się z ojcem swojej przyszłej żony, koncertmistrzem w Filharmonii Krakowskiej. Na koncercie z udziałem ojca szesnastoletnia Elżbieta wysłuchała po raz pierwszy kompozycji Pendereckiego, awangardowej "Polimorfii". Po koncercie poszła pogratulować przyszłemu kompozytorowi. Ten wkrótce spytał się ojca, dokąd wybierają się na wakacje i pojechał za nimi.
Zaskoczył ją, mówiąc pewnego dnia: "Ja się z tobą ożenię". "Popatrzyłam na niego przerażona i uciekłam. Wiedziałam, że nie mogę o tym nikomu powiedzieć, a już na pewno nie moim rodzicom" - wspomina Elżbieta Penderecka. Nie spodziewała się, że tak młodo wyjdzie za mąż. "Ale Krzysztof był uparty. Kiedy jechałam autobusem do Krynicy na ferie, on jechał za mną samochodem. Chodził moimi drogami, potrafił bardzo długo na mnie czekać..." - mówiła.
Wkrótce kompozytor rozwiódł się ze swoją pierwszą żoną. Ślub odbył się w tajemnicy przed rodzicami Elżbiety.
W wywiadzie Penderecka podkreśla, że jej mąż stara się wyniosłością ukryć nieśmiałość. "Nigdy nie zrobiłby pierwszy kroku w stronę nieznajomego muzyka, który grał utwory albo dyrygował orkiestrą. Zawsze mu powtarzam: +Krzysiu, trzeba pójść, podziękować...+. Zdarzało się, że na dużych przyjęciach siedział przy stole i w ogóle nie włączał się do rozmowy. Żyje w swoim świecie i to mu wystarcza. Zaakceptowałam ten świat, ale myślę, że nie każdy by to potrafił" - powiedziała.
Książka "Pendereccy. Saga rodzinna" - wywiad rzeka z Krzysztofem Pendereckim i Elżbietą Penderecką - ukazał się nakładem Wydawnictwa Literackiego. (PAP)
mce/ ls/
