Źródło: Narodowy Instytut Audiowizualny
Mija właśnie 70 lat od tragicznych i bohaterskich wydarzeń z kwietnia i maja 1943 roku. Bojownicy z getta warszawskiego wzniecili wówczas powstanie, będące wyrazem ich walki o godną śmierć. W tym tygodniu proponujemy w Ninatece wybór materiałów związanych z tamtym czasem i tamtymi ludźmi.
Powstanie od początku nie miało najmniejszych szans na powodzenie, ale też nie militarne zwycięstwo było jego celem. Ten dramatyczny zryw z ostatnich dni istnienia getta warszawskiego stanowił akt niezgody na pokorne przyjęcie śmierci z rąk Niemców i z czasem stał się jednym z najważniejszych – w sferze symbolicznej – czynów zbrojnych narodu żydowskiego.
O powstaniu, jego przebiegu i tragizmie opowiada w filmie Joanny Dylewskiej jeden z jego czynnych uczestników – Marek Edelman. Kronika powstania w getcie warszawskim według Marka Edelmana oprócz dramatycznych wspomnień późniejszego bojownika powstania warszawskiego i wybitnego kardiochirurga zawiera również 15-minutową sekwencję materiałów filmowych z archiwum warszawskiej WFDiF związanych z Holokaustem i gettem warszawskim, których grozę podkreślają porażające dźwięki muzyki Jana Kantego Pawluśkiewicza.
Powstanie od początku nie miało najmniejszych szans na powodzenie, ale też nie militarne zwycięstwo było jego celem. Ten dramatyczny zryw z ostatnich dni istnienia getta warszawskiego stanowił akt niezgody na pokorne przyjęcie śmierci z rąk Niemców i z czasem stał się jednym z najważniejszych – w sferze symbolicznej – czynów zbrojnych narodu żydowskiego.
Film Ala z elementarza ukazuje sylwetkę fascynującej kobiety – Aliny Margolis-Edelman, żony Marka Edelmana, która jako sanitariuszka uczestniczyła zarówno w walkach w getcie, jak i w powstaniu warszawskim, by później stać się wybitną lekarką i społeczniczką, niosącą pomoc ludziom w Polsce i na świecie.
Nadzieja umiera ostatnia to portret innej niezwykłej kobiety – znakomitej polsko-izraelskiej pisarki Haliny Birenbaum, która młodzieńcze lata spędziła w getcie warszawskim oraz obozach koncentracyjnych i obozach zagłady. Piekło, przez które przeszła, nie złamało jej jednak, czego dowód dała w wielu znakomitych publikacjach i o czym przekonujemy się słuchając jej przejmujących wspomnień i refleksji w dokumencie Tadeusza Wudzkiego.
Tytułowy bohater filmu Bohdana Kowalika, Szymon Wiesenthal, to człowiek, który ocalał z Holokaustu, przeszedłszy wcześniej kolejno przez sześć obozów koncentracyjnych. W 1945 roku, po wyzwoleniu, postanowił ścigać nazistowskich zbrodniarzy. W sumie postawił ich przed sądem ponad 1000. Wspomnienia Wiesenthala stanowią niezwykle cenny dokument historyczny.
Polecamy Państwa uwadze również znakomitą i niezwykle poruszającą animację Ryszarda Czekały. Apel opowiada o realiach hitlerowskiego obozu koncentracyjnego. Przejmująca historia jego więźniów rozgrywa się w rytm komend rzucanych przez gestapowca: „Padnij! Powstań!”…
Dokument Tadeusz Borowski 1922-1951-2003 opisuje tragiczne losy więzionego w Auschwitz poety, którego proza należy dzisiaj do kanonu światowej literatury Holokaustu. W filmie ogromną rolę odgrywają materiały archiwalne, często bardzo brutalne, przedstawiające obozy, niewolniczą pracę, egzekucje i ofiary wojny, które oglądamy słuchając prozy i wierszy Borowskiego.
Warto również posłuchać audycji z cyklu Finezje literackie, poświęconej twórczości Adolfa Rudnickiego – pisarza i eseisty żydowskiego pochodzenia, uczestnika kampanii wrześniowej i powstania warszawskiego, który swoją powojenną twórczość poświęcił w dużej mierze „epoce pieców” – martyrologii narodu żydowskiego, gettu warszawskiemu, żydowskiemu ruchowi oporu, a także powikłanym stosunkom polsko-żydowskim.
Zachęcamy ponadto do lektury cyklu Z opowieści Polskich Żydów Anki Grupińskiej, opublikowanego na dwutygodnik.com. Każdy odcinek jest portretem osoby lub próbą uchwycenia jakiegoś aspektu życia polskich Żydów – obrazem instytucji, zdarzenia, zjawiska.
(NInA)
