Wzniesiony w latach 1756–1767 kościół pw. św. Ludwika w Krasławiu jest zabytkiem unikatowym pod względem historycznym i artystycznym. Został ufundowany przez właścicieli Krasławia - Konstantego Ludwika hr. Platera z Broelu i jego żonę, Augustę z Ogińskich, z przeznaczeniem na siedzibę biskupów inflanckich. Platerom zawdzięczamy również wzniesienie gmachu Sminarium Decezjalnego, na którego utrzymanie już w 1711 r. przeznaczył fundusz biskup inflancki Teodor de Ludingshausen-Wolff, potomek dawnych właścicieli Krasławia. Dalsze fundusze zapewniły zapisy rodów szlacheckich oraz biskupów: inflanckiego Antoniego Ostrowskiego i smoleńskiego Jerzego Mikołaja Hylzena. Fundację zatwierdzono ustawą Sejmu z 1768 r.
Seminarium Diecezjalne w Krasławiu (Krāslava)
Uroczyste otwarcie Seminarium nastąpiło w 1757 r., jeszcze przy starym drewnianym kościele, który w roku 1676 wystawiony został staraniem jezuity Jerzego de Ludingshausen-Wolffa, ówczesnego właściciela Krasławia. Po konsekracji nowego kościoła pw. św. Ludwika, starą świątynię przeniesiono do pobliskiego Kombula, gdzie służyła wiernym jako kościół filialny parafii krasławskiej. Prowadzeniem Seminarium zajęli się sprowadzeni z Warszawy lazaryści, księża ze Zgromadzenia Misjonarzy Św. Wincentego a Paulo, zaproszeni do Krasławia przez biskupa Antoniego Ostrowskiego (1755). Misja jezuitów została w 1756 r. przeniesiona do Indrycy, a lazaryści przejęli także założone przez nich szkoły.
Seminarium krasławskie, zwane również "papieskim", ponieważ część środków na jego utrzymanie przekazywała Stolica Apostolska, istniało 86 lat i wykształciło 253 kapłanów. Jego sytuacja pogorszyła się po roku 1772, kiedy po I rozbiorze Polski Krasław znalazł się w granicach rosyjskiej guberni witebskiej. W 1844 r. Seminarium przeniesiono do Mińska. Był to zarazem kres działalności w Krasławiu księży ze Zgromadzenia Misjonarzy Św. Wincentego a Paulo. Jeszcze do 1864 r. pracowały tu siostry z żeńskiej gałęzi Zgromadzenia, których klasztor otwarto w 1779 r. dzięki Auguście z Ogińskich, żonie Konstantego Ludwika Platera.
Kościół parafialny pw. św Ludwika w Krasławiu (Krāslava)
Chociaż kościołowi pw. św. Ludwika w Krasławiu nie było dane pełnić zbyt długo funkcji katedry biskupów inflanckich i pozostał jedynie parafialnym, nie umniejsza to jego znaczenia jako wybitnego dzieła architektury. Twórcą wybudowanej w latach 1755-1767 nowej świątyni był architekt Antonio Paracco. Nie była to jego jedyna realizacja na terenie Inflant, gdzie z czasem osiedlił się na stałe. Zaprojektował m.in. krasławską bibliotekę Platerów a także kościoły: Dominikanów w Drui i Świętej Trójcy w Oświeju (być może także Wniebowzięcia NMP w Przydrujsku).
Kościół krasławski konsekrował w 1777 r. pierwszy arcybiskup mohylewski Stanisław Siestrzeńcewicz. Był on również obecny podczas celebrowanych w 1784 r. uroczystości przeniesienia relikwii św. Donata, do nowej kaplicy, wzniesionej przy kościele św. Ludwika z funduszy Augusty z Ogińskich Platerowej. Relikwie Męczennika Platerowie sprowadzili z rzymskich katakumb św. Wawrzyńca już w 1778 r., ale początkowo znajdowały się w kaplicy pałacowej.
Wystrój barokowego wnętrza kościoła św. Ludwika był zwrotem w stronę rozwiązań klasycznych. Brak tutaj bogatej ornamentyki czy stiukowych dekoracji, porzuconych na rzecz uporządkowanych motywów architektonicznych. Kompozycja monumentalnego ołtarza głównego podporządkowana została obrazowi namalowanemu na ścianie, w centralnej wnęce. Autorem fresku z przedstawieniem króla Ludwika Świętego był włoski malarz Filippo Castaldi (Gastaldi, Gastoldi, Gustelding) (1730-1814). Ponadto w latach 1760-1762 Castaldi wykonał techniką al fresco jeszcze sześć kompozycji ołtarzowych: św. św. Piotra i Pawła, św. Wincentego a Paulo, św. Antoniego, Świętej Trójcy, Wniebowzięcia Matki Bożej i Zaślubin Najświętszej Marii Panny. Również jego autorstwa są portrety fundatorów kościoła - Konstantego Ludwika Platera i jego żony Augusty z Ogińskich, znajdujące się obecnie na chórze kościelnym. Obrazy te dekorowały dawniej wnętrze krasławskiej biblioteki Platerów.
Po roku 1884 fresk Castaldiego, niszczejący z powodu wilgotnego klimatu Krasławia, zastąpiony został monumentalnym obrazem olejnym o podobnej treści: Święty Ludwik wyruszający na wyprawę krzyżową. Dzięki inicjatywie Eugeniusza Platera (1826-1916) płótno to zamówił u krakowskiego mistrza Jana Matejki ostatni rektor Seminarium, a później proboszcz i dziekan w Krasławiu, ks. Józef Jałowiecki (18171885), wspierany finansowo przez rodzinę Platerów.
Prace konserwatorskie
W 2003 r. rozpoczęto prace konserwatorskie w kościele św. Ludwika. Konserwacja olejnego obrazu z ołtarza głównego, która w latach 2003-2005 odbywała się pod kierunkiem Józefa Stecińskiego, była niezwykle trudnym przedsięwzięciem. Od lat zabiegał o nią wielce zasłużony dla Krasławia, dziekan i proboszcz kościoła św. Ludwika, ks. prałat Józef Łapkowski (Jazeps Lapkovskis) (1920-2005). Stroną organizacyjną przedsięwzięcia zajął się Ośrodek ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego poza Granicami Kraju Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Prace w kościele św. Ludwika prowadzone były w uzgodnieniu z łotewską Państwową Inspekcją Ochrony Dziedzictwa Kulturowego (Valsts kulturas pieminekl u aizsardzibas inspekcija), z pomocą Ambasady RP w Rydze, a także proboszcza i Rady Parafialnej oraz władz miejskich Krasławia.
Konserwacja olbrzymiego płótna Święty Ludwik wyruszający na wyprawę krzyżową (bez ram obraz ma wymiary 695 x 328 cm) została sfinansowana z funduszy Senatu RP oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Rozpoczęte w 2003 r. prace konserwatorskie, prowadzone przez zespół konserwatorów pod kierunkiem Stecińskiego, poprzedzone ekspertyzami oraz badaniami chemicznymi i mikrobiologicznymi, potwierdziły pilną konieczność interwencji specjalistów, na co wcześniej wskazywały uszkodzenia warstwy malarskiej, płótna i ramy spowodowane zniszczeniami z czasów II wojny światowej, wilgotnym klimatem oraz nieprawidłową wentylacją kościoła.
Konserwacja zabytkowej ramy obrazu wykonana została przez Józefa Stecińskiego z funduszy przekazanych przez łotewską Państwową Inspekcję ds. Ochrony Dziedzictwa Kulturowego. Dzięki środkom zapewnionym przez stronę łotewską, konserwatorka dzieł sztuki Kristīne Širvinskas odrestaurowała odkryte na ścianie zamykającej prezbiterium malowidło ścienne autorstwa Castaldiego. Decyzją władz kościelnych obraz olejny Święty Ludwik wyruszający na wyprawę krzyżową przeniesiony został na ścianę południową prezbiterium. W ołtarzu głównym jest eksponowany fresk Castaldiego. Konserwatorzy zajrzeli również pod obrazy z bocznych ołtarzy. Tam też odkryto ślady malowideł ściennych.
Ksiądz Łapkowski zmarł na krótko przed zakończeniem konserwacji obrazu „według szkicu” Jana Matejki. Po jego śmierci zabytkową świątynią i parafią pw. św. Ludwika w Krasławiu opiekował się ks. Martins Kluss, którego obowiązki duszpasterskie przejął w styczniu 2006 r. ks. Edward Woroniecki (Eduards Voroneckis).
Kontynuowana przez MKiDN współpraca z parafią św. Ludwika zaowocowała odkryciem kolejnych malowideł Castaldiego oraz pełną konserwacją ołtarza głównego, którą przeprowadził polsko-łotewski zespół konserwatorów pod kierunkiem Tomasza Dziurawca, a ze strony łotewskiej Dmitrijsa Laščetko. Finansowanie projektu zapewniły fundusze z Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Za sprawą trwającego 12 lat projektu, rozpoczętego w 2003 r., a uroczyście zakończonego w 2015 r., dzięki wsparciu i zaangażowaniu wielu osób i instytucji z obu krajów, udało się odrestaurować jeden z najpiękniejszych i najbardziej wartościowych zabytków wspólnego polsko-łotewskiego dziedzictwa kulturowego. Realizacja projektu była możliwa dzięki wsparciu MKiDN RP, Ministerstwa Kultury RŁ, Ambasady RP w Republice Łotewskiej, łotewskiej Państwowej Inspekcji Ochrony Dziedzictwa Kulturowego, łotewskiego Państwowego Funduszu Wsparcia Kultury, Stowarzyszenia „Wspólnota Polska, biskupa Diecezji Rezekneńsko-Aglońskiej Jānisa Bulisa, księży z kościoła pw. św. Ludwika w Krasławiu, lokalnych władz samorządowych, a także ścisłej współpracy polskich i łotewskich konserwatorów zabytków.
oprac. Dorota Janiszewska-Jakubiak, MKiDN
abe/mjs
Krasław - Polskie ślady na Łotwie. Polonia24 (13:10-14:34)
Uroczyste oddanie prac konserwatorskich w kościele pw. św. Ludwika w Krasławiu
Kościół Św. Ludwika w Krasławiu
Wideo:
