„Wojsko i społeczeństwo” - sierpniowy numer miesięcznika „Mówią Wieki”
Często mówiąc o armii koncentrujemy się na bitwach i kampaniach, nam chodzi o pokazanie szerszego kontekstu, m.in. tego, jak się zmieniały wzajemne stosunki między wojskiem a społeczeństwem - mówi redaktor naczelny miesięcznika „Mówią Wieki” prof. Michał Kopczyński, zapowiadając sierpniowy numer magazynu.
Na łamach najstarszego polskiego miesięcznika popularyzującego historię od początku jego istnienia ukazywało się wiele artykułów poświęconych historii wojskowości. Historie bitew i szczegóły techniki wojskowej wciąż przyciągają wielu czytelników „Mówią Wieki”. Najnowszy numer czasopisma zainteresować może jednak nie tylko miłośników tej sfery historiografii, ale również pasjonatów historii społecznej, gospodarczej i politycznej.
Jak stwierdza w artykule podsumowującym numer, historyk prof. Wojciech Falkowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej, „historia wojen jest w pierwszej kolejności historią czynu”. Autor zauważa, że działania dawnych wodzów wciąż inspirują wiele kolejnych pokoleń, mimo tysiącleci upływających od starożytnych bitew i śmierci ich bohaterów.
Jednak poza historią działań militarnych i broni równie istotne są dzieje „etosu żołnierskiego”, któremu poświęcono znaczną część sierpniowego „Mówią Wieki”.
Szczególne miejsce wśród artykułów w najnowszym numerze magazynu zajmuje ten poświęcony stosunkowi społeczeństwa polskiego do armii w XVIII i XIX wieku. Znawca epoki późnej nowożytności prof. Jarosław Czubaty cytuje słowa Tadeusz Kościuszki: „Dusza ludzka nie może być wzruszona popchnięciem ręki, ale tylko sposobami moralnymi”. Zdaniem prof. Czubatego słowa naczelnika insurekcji symbolizują przemianę w postrzeganiu armii jaka zachodziła w myśleniu Polaków tamtego okresu. Od schyłku XVIII wieku wojsko jest traktowane jako siła stojąca po tej samej stronie co naród i jego emanacja, a nie jako zagrożenie dla codziennego spokojnego bytu jak miało to miejsce w poprzednich stuleciach.
„Często mówiąc o armii koncentrujemy się na bitwach i kampaniach, przez co ucieka naszej uwadze wkład jaki wojsko wniosło do polskiej kultury technicznej. Niemal cała pierwsza generacja polskich inżynierów wywodziła się z armii Królestwa Polskiego” – podkreśla prof. Michał Kopczyński. Wadze technologii i inżynierii wojskowej dla rozwoju Polski poświęca swój artykuł historyk techniki prof. Bolesław Orłowski. W jego opinii na szczególne podkreślenie zasługują osiągnięcia II RP na polu technologii wojskowej. Prof. Orłowski przypomina również polski wkład w technologiczne zwycięstwo nad Niemcami w II wojnie światowej. W jego opinii wykracza on daleko poza złamanie mechanizmów Enigmy.
Dzieje wojskowości to również historie sposobów upamiętniania dawnych wodzów i ich ważnych zwycięstw. W artykule „Staropolscy wodzowie w czasach potęgi i upadku” znawca nowożytnej wojskowości Tomasz Bohun pisze o pamięci o bohaterach w czasach I Rzeczpospolitej. Biografie hetmanów i królów takich jak Stefan Batory i Jan III Sobieski odgrywały szczególne znaczenie w okresach kryzysów i były pokrzepieniem serc, równie istotnym jak w okresie zaborów.
Na sferze duchowości koncentruje się również artykuł Sławomira Frątczaka z Ministerstwa Obrony Narodowej o duchownych na polach bitew w przełomowym momencie wojny polsko-bolszewickiej. W polskiej pamięci zapisał się ks. Ignacy Skorupka, ale niemal w każdym momencie wojny 1920 r. na polach bitwy żołnierzom towarzyszyli kapelani. „Wielu z nich za wybitne zasługi zostało nagrodzonych odznaczeniami wojskowymi” – wskazuje Frątczak. Samą historią odznaczeń i orderów od czasów I Rzeczpospolitej zajmuje się w swoim artykule Rafał Żubryd.
Poza artykułami spod znaku bogini Nike „Mówią Wieki” poświęcają swoje łamy również przypadającej 4 sierpnia 700. rocznicy zamordowania króla czeskiego Wacława III. Tradycyjnie w serii „Pewne jak w banku” kolejny artykuł o dziejach bankowości, tym razem jego tematem jest licząca sobie już ponad trzy dekady historia bankowości elektronicznej.
Michał Szukała
