Archiwum Franciszki i Stefana Themersonów przekazane w 2015 r. do zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie. Fot. PAP/M. Obara
Warsztaty teatralne znanego irlandzkiego aktora Jona McKenna, konferencja naukowa o twórczości artystów na emigracji oraz koncert grupy Jazzombie, czyli Lao Che i Pink Freud, będą głównymi wydarzeniami tegorocznego Festiwalu Themersonów w Płocku.
Obecna, siódma edycja imprezy, która poświęcona jest twórczości pisarza, poety, filozofa i filmowca Stefana Themersona (1910-1988) oraz jego żony Franciszki (1907-1988), malarki i wydawcy, a także inspiracjom ich dorobku dla kolejnych pokoleń artystów, potrwa od 20 do 22 października.
W tym roku gościem specjalnym płockiego Festiwalu Themersonów będzie krytyk sztuki i kurator wystaw Jasia Reichardt, mieszkająca w Wlk. Brytanii, spadkobierczyni spuścizny obojga artystów, siostrzenica Franciszki Themerson.
Stefan Themerson to urodzony w Płocku awangardowy prozaik, poeta, twórca teorii poezji semantycznej, a także filmów eksperymentalnych, który od lat 30. XX wieku przebywał zagranicą, najpierw we Francji, a później w Wlk. Brytanii, gdzie tworzył wraz z żoną Franciszką.
„Chcemy, by Festiwal Themersonów poprzez szereg wydarzeń teatralnych, literackich, muzycznych, prezentował różne aspekty inspiracji dorobkiem Stefana i Franciszki tak, jak różnorodna była ich twórczość” - powiedziała PAP Iwona Markiewicz z Płockiego Ośrodka Kultury i Sztuki.
Jednym z głównych festiwalowych wydarzeń będzie konferencja naukowa „Common Room: na uchodźstwie”, która odbędzie się płockiej Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej. Jej tematem będzie twórczość artystów, pisarzy i intelektualistów, którzy z różnych powodów „od strachu o własne życie po wygnanie z wyboru” zmuszeni byli udać się na emigrację. Formuła konferencji „common room”, nawiązuje do stworzonego przez Themersonów w Londynie pod koniec lat 50. XX wieku miejsca spotkań i wielowątkowych, interdyscyplinarnych dyskusji artystów brytyjskiej awangardy i naukowców.
„Chcemy, by Festiwal Themersonów poprzez szereg wydarzeń teatralnych, literackich, muzycznych, prezentował różne aspekty inspiracji dorobkiem Stefana i Franciszki tak, jak różnorodna była ich twórczość” - powiedziała PAP Iwona Markiewicz z Płockiego Ośrodka Kultury i Sztuki.
Nawiązaniem do wątku twórczości artystycznej na obczyźnie będzie wystawa w Płockiej Galerii Sztuki plakatów Andrzeja Klimowskiego, malarza i grafika urodzonego w 1949 r. w Wlk. Brytanii w rodzinie polskich emigrantów, absolwenta Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie studiował w pracowni plakatu prof. Henryka Tomaszewskiego i pracowni filmu animowanego doc. Kazimierza Urbańskiego. Klimowski, który jest m.in. autorem plakatów oraz ilustracji książkowych i prasowych, wykłada projektowanie graficzne w Royal College of Art w Londynie.
W ramach Festiwalu Themersonów odbędzie się też specjalny pokaz spektaklu „Tom Harris” przygotowanego przez płockie Stowarzyszenie Teatr Per Se w reżyserii Mariusza Pogonowskiego, aktora tamtejszego Teatru Dramatycznego. Sztuka oparta jest na wydanej w 1967 r. powieści Stefana Themersona o tym samym tytule, która przedstawiając okryte tajemnicą wydarzenia związane z zabójstwem i rozgrywające się w ciągu następnych 25 lat, łączy wątki opowieści filozoficznej i kryminalnej, poszukując odpowiedzi na pytanie, czy możliwe jest pełne poznanie drugiego człowieka.
Warsztaty inspirowane twórczością Stefana Themersona, w tym jego powieścią satyryczną „Wykład profesora Mmaa” z 1958 r. poprowadzi tancerka, choreografka i teatrolożka Anna Ochman, natomiast irlandzki aktor Jon McKenna, znany m.in. z filmu „Legend” w reżyserii Briana Helgelanda, poprowadzi warsztaty teatralne dla młodzieży.
Na zakończenie tegorocznej edycji płockiego Festiwalu Themersonów w tamtejszym Domu Technika odbędzie się koncert Jazzombie, czyli wspólnego projektu zainicjowanego w 2014 r. przez zespoły Lao Che i Pink Freud. Grupa, łącząca brzmienia funk, hip-hop, jazzu i afro beatu, wydała pierwszą płytę „Erotyki”, nawiązującą do poezji m.in. Bolesława Leśmiana i Juliana Tuwima.
Stefan Themerson studiował fizykę i architekturę w Warszawie. W 1927 r. zajął się eksperymentami z fotografią i filmem, które rozwijał w latach 30. XX wieku. Powstały wtedy m.in. filmy „Apteka”, „Europa” i „Przygoda człowieka poczciwego”. W 1938 r. wraz z żoną Franciszką, absolwentką warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, wyjechał do Francji, gdzie w 1940 r. wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Od 1942 r., będąc już w Wlk. Brytanii, współpracował z Ministerstwem Informacji i Dokumentacji Rzeczpospolitej Polskiej w Londynie. Powstał wtedy eksperymentalny film antywojenny „Calling Mr. Smith”.
W 1948 r. Themersonowie otworzyli w Londynie oficynę wydawniczą Gaberbochus Press, którą prowadzili do 1979 r. W latach 1957-59 organizowali otwarte spotkania w formule „common room”, czyli dyskusji i wymiany poglądów artystów oraz naukowców, a także innych osób zainteresowanych filozofią sztuki czy filozofią nauki.
W 2013 r. w Płocku uroczyście otwarto ulicę noszącą imię Stefana i Franciszki Themersonów. Znajduje się ona w pobliżu Liceum Ogólnokształcącego im. Władysława Jagiełły, które na początku XX wieku było gimnazjum, gdzie uczęszczał Stefan Themerson. (PAP)
mb/ agz/
