Inscenizacja wydarzeń z grudnia 1981 r., masówka w kopalni, msza, akademia i sztafeta biegowa symbolicznie łącząca kopalnie Piast, Ziemowit i Wujek złożą się na organizowane 14 i 15 grudnia obchody 35. rocznicy podziemnych strajków w kopalniach po ogłoszeniu stanu wojennego.
Trwający dwa tygodnie podziemny strajk w kopalni Piast w Bieruniu był najdłuższym tego typu protestem w powojennej historii górnictwa. Nieco krócej – 9 dni – trwał podobny strajk w kopalni Ziemowit w Lędzinach; dziś obydwa zakłady tworzą jedną kopalnię.
W każdej z kopalń strajk rozpoczęło ponad 2 tys. górników; do końca protestów w obu przypadkach dotrwało około tysiąca strajkujących. Górnicy z kopalni Ziemowit przerwali strajk rano w Wigilię 1981 r., górnicy z Piasta spędzili Boże Narodzenie pod ziemią, przy wstrzymanych dostawach żywności i gasnących górniczych lampkach.
Historię strajków przypomniano w środę podczas zorganizowanej w Lędzinach konferencji edukacyjnej, adresowanej m.in. do nauczycieli historii. Dyrektor katowickiego oddziału IPN Andrzej Sznajder ocenił, że waga podziemnych strajków z grudnia 1981 r. wciąż jest niedoszacowana, a świadomość historyczna w tym zakresie zdominowana jest przez historię katowickiej kopalni Wujek, gdzie od milicyjnych kul zginęło dziewięciu górników.
„Każdy z podziemnych strajków w kopalniach Piast i Ziemowit trwał dłużej niż np. pierwsze powstanie śląskie, a pod względem liczby osób bezpośrednio zaangażowanych w te wydarzenia, również niewiele ustępują one powstaniu. To jeden z bardzo ważnych elementów historii Śląska” – ocenił dyrektor katowickiego oddziału IPN.
„Te wydarzenia fenomenalnie charakteryzują to, co często określa się jako śląską specyfikę: upór, determinację, dyscyplinę i umiejętność zakończenia sporu w odpowiednim momencie” – dodał Sznajder, przypominając, że przygotowywane były plany pacyfikacji obu kopalń, a strajki mogły zakończyć się - podobnie jak w kopalniach Wujek i Manifest Lipcowy – rozlewem krwi.
„Historia tych wydarzeń jest niezwykła i naprawdę zasługuje na opowiadanie jej całej Polsce” – podsumował dyrektor.
Tegoroczne obchody 35. rocznicy strajków mają przybliżyć wydarzenia z grudnia 1981 r. w Bieruniu i Lędzinach mieszkańcom całej Polski. Honorowy patronat nad uroczystościami objął prezydent Andrzej Duda; organizatorzy spodziewają się udziału w obchodach głowy państwa lub premier Beaty Szydło.
14 grudnia o piątej rano obchody rozpocznie inscenizacja historyczna – rekonstrukcja wydarzeń przed kopalnią Piast. Godzinę później w cechowni poziomu 500 odbędzie się uroczysta masówka z udziałem pracowników i gości, połączona z projekcją filmu Wojciecha Wikarka „Najdłuższa szychta”. O godz. 10 z ronda noszącego imię Strajku Górników KWK Piast wyruszy blisko 40-kilometrowy sztafetowy bieg uliczny pod hasłem „Ocalić od zapomnienia”, którego uczestnicy, przebiegając w pobliżu kopalni Ziemowit, po południu dotrą przez katowicką kopalnię Wujek, gdzie zaplanowano m.in. wspólną modlitwę.
Według organizatorów, w biegu wystartuje wiele znanych osobistości, m.in. minister sportu Witold Bańka, b. dowódca jednostki Grom gen. Roman Polko, a także sportowcy: b. hokeista Mariusz Czerkawski, wicemistrzyni świata w biatlonie Weronika Nowakowska, a także tenisistki, siostry Agnieszka i Urszula Radwańskie.
Obchody będą kontynuowane 15 grudnia. Tego dnia rano zaplanowano dyskusję panelową z udziałem przedstawicieli IPN oraz uczestników strajku sprzed 35 lat. Później uroczystą mszę św. w bieruńskim kościele św. Barbary odprawi metropolita katowicki abp Wiktor Skworc. Kulminacyjnym punktem obchodów będzie w południe akademia w miejscowym zespole szkół, z udziałem uczestników strajku i przedstawicieli władz, ze spodziewanym udziałem prezydenta lub premier.
Strajki w kopalniach Piast (14-28 grudnia 1981) i Ziemowit (15-24 grudnia) były odpowiedzią na wprowadzenie w Polsce stanu wojennego, zmilitaryzowanie kopalń, zawieszenie działalności wszelkich organizacji i stowarzyszeń oraz internowanie szefów kopalnianych struktur Solidarności.
Strajk w kopalni Piast stał się kanwą jednej z najbardziej popularnych, drugoobiegowych piosenek okresu stanu wojennego z muzyką Jana Krzysztofa Kelusa do słów Jana Michała Zazuli. "Wyjeżdżajcie już chłopcy od +Piasta+/ Pora chłopcy opuścić tę dziurę/ Baby płaczą, napiekły wam ciasta/ Złota klatka uniesie was w górę (...). Tylko honor jest wasz solidarni/ Bryłą węgla zaś polskie sumienie/ Wam już czas. Wyjeżdżajcie z kopalni/ Wspólna Polska zepchnięta pod ziemię" - śpiewał w 1982 roku bard opozycji. (PAP)
mab/ agz/
