"Życie. Instrukcja" to tytuł najnowszej wystawy poświęconej twórczości wielkiego eksperymentatora w literaturze Georges’a Pereca i jego wpływom na innych artystów. Ekspozycja będzie dostępna w Zachęcie - Narodowej Galerii Sztuki od soboty 4 lutego.
"Główną inspiracją powstania wystawy była jedna z najsłynniejszych powieści Pereca +Życie instrukcja obsługi+ — wielowątkowa opowieść o mieszkańcach paryskiej kamienicy. Skomponowana w oparciu o zasady kombinatoryki i reguł szachowych, realizowała postulaty eksperymentalnej grupy literackiej OuLiPo, której Perec był członkiem od 1967 roku" - powiedziała kuratorka ekspozycji Jadwiga Sawicka.
Georges Perec, francuski eseista, pisarz i filmowiec uważany jest za najważniejszego eksperymentatora formalnego w literaturze II połowy XX w. Najczęściej łączył wątki autobiograficzne, np. w "Rzeczach" z eksperymentami jak np. w "La Disparition". Zawsze była to jednak - jak zaznaczają krytycy - zwarta, logicznie zamknięta, fabuła dzieła.
Sam Perec tak komentował formalną różnorodność swojego dorobku: "Nigdy nie napisałem dwóch jednakowych książek, nigdy nie miałem ochoty powtórzyć w którejś z książek formuły, systemu czy stylu wypracowanego w poprzedniej".
O książce "Życie instrukcja obsługi", będącej inspiracją wystawy, recenzentka Anna Wasilewska napisała, że czyta się ją "jak powieść realistyczną, nie podejrzewając istnienia pod powierzchnią tekstu skomplikowanej maszynerii, wprawiającej w ruch narrację”.
Podobnie wystawa - zdaniem kuratorki - może być oglądana bez znajomości zasady, wedle której została zbudowana, — jako zestaw interesujących, nieco obsesyjnych prac. Lecz jednocześnie ma dać widzowi przyjemność z odkrywania reguł, którymi w swojej twórczości — tak jak Perec — kierują się artyści. W wystawie bierze udział blisko 50 twórców m.in. z Niemiec, Czech, Anglii, Francji, Polski.
Swoje utwory Perec dzielił na należące do 4 pól, 4 sposobów zadawania sobie pytań. Jest więc - jak wyjaśniała kurator - pole socjologiczne, czyli badanie codzienności, jest autobiografia, są rzeczy ludyczne, czyli efekt realizowania narzuconych sobie formalnych przymusów, jest także pole fabularne, wynikające z chęci "pisania książek, które czyta się jednym tchem".
W części fabularnej wystawy pokazana jest np. praca pt. "Future Anterior" (2008) Agnieszki Kurant inspirowana utworami Pereca "Życie instrukcja obsługi" oraz "Gabinet kolekcjonera". Artystka stworzyła wersję wydania "The New York Timesa" z 29 czerwca 2020 r.; na jej prośbę zawodowy jasnowidz Krzysztof Jackowski, świadczący usługi także dla policji, sporządził prognozę wydarzeń na rok 2020. Na jej podstawie 10 nowojorskich dziennikarzy napisało artykuły. 8 stron gazety przypomina do złudzenia oryginał, są one jednak wydrukowane tuszem, który znika pod wpływem ciepła ręki czytelnika.
Ekspozycja dzieli się na 4 części: ludyczną, socjologiczną, fabularną i autobiograficzną. Integralną jej część stanowi czytelnia. Wśród prezentowanych publikacji znalazły się zarówno książki fotograficzne, jak i będące efektem działań artystycznych, bądź same będące projektami artystycznymi.
Perec urodził się 7 marca 1936 r. w Paryżu, zmarł 3 marca 1982 r. w Igry-sur-Seine. Był jedynym synem polskich Żydów: Icka Judko i Cyrli (Schulewicz) Peretz, którzy w 1920 r. wyemigrowali do Francji. Rodzice zginęli w czasie II wojny światowej; ojciec umarł w 1940 r. w wyniku odniesionych obrażeń, a matka zginęła w niemieckim obozie koncentracyjnym – prawdopodobnie Auschwitz - w 1943 r. W 1942 r. Perec trafił pod opiekę wujostwa ze strony ojca, 3 lata później został przez nich formalnie zaadoptowany.
Perec zaczynał, jako eseista i recenzent we francuskim magazynie literackim "Nouvelle Revue Francaise" oraz "Les Lettres Nouvelles". W latach 1958–59 służył w wojsku jako spadochroniarz. Wraz z żoną Paulette Petras spędził rok w Tunezji, gdzie Paulette pracowała jako nauczycielka. Te wydarzenia stanowiły inspirację do napisania powieści "Rzeczy" (1965). Duży wpływ na twórczość Pereca miała grupa OuLiPo, do której dołączył w 1967 r. Właśnie założycielowi OuLiPo Raymondowi Queneau Perec dedykował książkę "Życie instrukcja obsługi".
Wystawie, czynnej do 23 kwietnia, towarzyszy publikacja "Życie. Instrukcja" zawierająca wybór tekstów literackich m.in fragmenty prozy Georges’a Pereca. Projekt i ilustracje: Anna i Magdalena Piwowar. (PAP)
abe/
