„Totalitaryzacja. Polska Partia Robotnicza na scenie politycznej województwa śląskiego (1945–1948)"

To pionierska próba odtworzenia sposobu „instalowania” i funkcjonowania dyktatury komunistycznej w Polsce na przykładzie tego regionu - wskazują recenzenci książki.

Przedstawiciele IPN przypominają, że PPR, mimo marginalnego początkowo wpływu na społeczeństwo Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, w ciągu kilku lat zmieniła się w organizację masową, dominującą na scenie politycznej woj. śląskiego, kontrolującą miejscowy przemysł oraz zachowania ludności. Pozycję tę osiągnęła wykorzystując uwarunkowania systemowe: poparcie sowieckie, dominację w systemie politycznym, kontrolę nad aparatem bezpieczeństwa oraz administracją państwową i przemysłową.

W pierwszym rozdziale Dziuba omawia rozwój organizacyjny PPR w regionie, uwzględniając również funkcjonowanie komunistów w czasach przedwojennych i w okresie okupacji. Struktury tej partii już w 1947 r. przekroczyły 100 tys. członków i stały się najliczniejsze w kraju. W kolejnym rozdziale autor opisuje zadania organów KW PPR w Katowicach, przedstawia najważniejszych działaczy oraz omawia kompetencje i działalność wydziałów KW PPR, komitetów niższego szczebla i komórek partyjnych.

Rozdział trzeci został poświęcony nierównoprawnym relacjom PPR z innymi partiami działającymi na scenie politycznej województwa śląskiego. Kierownictwo tej partii skutecznie wykorzystywało w rozgrywkach ze stronnictwami satelickimi, jak i ugrupowaniami opozycyjnymi swą nadrzędną pozycję. „Sojuszników” podporządkowało przez działających w ich szeregach własnych działaczy, generując w ich szeregach konflikty i podziały, wykorzystując działania aparatu bezpieczeństwa, wreszcie interweniując w swej warszawskiej centrali, gdy dotychczasowe metody zawodziły - opisuje Dziuba.

Jak dodaje, miało miejsce zwłaszcza w przypadku Polskiej Partii Socjalistycznej, która kilkakrotnie znalazła się na granicy zerwania wymuszonej odgórnie współpracy ze swym silniejszym aliantem. Opozycja - pisze autor - traktowana była brutalnie. Odseparowano ją od udziału w sprawowaniu władzy, niszczono za pomocą metod prawnych i pozaprawnych, a na koniec zmarginalizowano i podporządkowano.

Czwarty rozdział poświęcono polityce śląsko-zagłębiowskiej PPR wobec organizacji społecznych i zawodowych, a piąty omawia przebieg kampanii politycznych organizowanych przez PPR i służących ugruntowaniu, a następnie powiększeniu zakresu władzy tej partii. Chodzi m.in. o akcje związane z referendum z 30 czerwca 1946 r. i wyborami sejmowymi z 19 stycznia 1947 r., „bitwę o handel” i organizację współzawodnictwa pracy i ostateczne opanowanie administracji przemysłowej i państwowej.

Jak napisał w recenzji książki dr hab. Mirosław Szumiło, monografia autorstwa Dziuby jest pierwszym tego typu opracowaniem w skali kraju. „Stanowi wzorcowe studium przypadku, prezentujące funkcjonowanie i działalność PPR na obszarze konkretnego województwa. Toteż moim zdaniem będzie głównym punktem odniesienia dla innych autorów, którzy podejmą się trudu badań nad PPR w innych województwach” - napisał autor recenzji.

Z kolei dr Mariusz Krzysztofiński zauważył, że książka Dziuby jest obszerną rozprawą prezentującą proces zawłaszczania przez PPR struktur i funkcji państwa. „Poprzez ukazanie organizacji kadrowej i instytucjonalnej PPR, sposobu pozyskiwania przez partię +sojuszników+, niwelowania oporu, niszczenia przeciwników politycznych Autor kreśli obraz komunistycznej partii jako czynnika niezbędnego w procesie instalowania +nowej władzy+” - napisał Krzysztofiński. Ocenił, że praca Dziuby będzie wykorzystywana przez historyków zajmujących się różnymi aspektami dziejów województwa.

Książkę wydał katowicki IPN oraz wydawnictwo Libron. Spotkanie promujące publikację zaplanowano na czwartkowy wieczór. Odbędzie się ono w Przystanku Historia - Centrum Edukacyjnym IPN w Katowicach im. Henryka Sławika.(PAP)

"Totalitaryzacja. Polska Partia Robotnicza na scenie politycznej województwa śląskiego (1945–1948)" Adam Dziuba, Oddział IPN w Katowicach, Wydawnictwo LLibron, Katowice 2016.

kon/agz/