Prof. A. Friszke: Święto 3 Maja w PRL było świętem opozycji

"3 Maja był przedwojennym świętem państwowym. W powojennej Polsce władze miały konkurencyjne święto, które chciały lansować - 1 Maja. Zwłaszcza po roku 1946, kiedy to trzeciego maja miały miejsce demonstracje studentów w Krakowie, ale także w innych ośrodkach akademickich, władze uznały Święto 3 Maja za właściwie wrogie" - mówi prof. Friszke.

Dlatego, jak dodaje, stopniowo, nie od razu, próbowano je znieść. "Wyprzeć, zastąpić miało je Święto 1 Maja. Sprawa była dosyć skomplikowana dla władz PRL, dlatego, że Konstytucję 3 Maja w podręcznikach szkolnych, przy innych okazjach, traktowano jako coś pozytywnego, jako pozytywny akt polskiego Sejmu Czteroletniego. Twórcy konstytucji mieli swoje ulice. Natomiast samo święto było uważane za nieistniejące, wymazane" - podkreśla profesor.

Jak dodaje, "to się nie zmieniało przez dziesięciolecia, dopiero +Solidarność+ zaczęła obchodzić Święto 3 Maja i władza w gruncie rzeczy stanęła wobec perspektywy bardzo niezręcznej - nie mogła walczyć wprost z tym świętem, mówić, że ono jest nieważne, ale z drugiej strony nie chciała tego obchodzić". Prof. Friszke podkreśla, że nie chodziło o samą treść święta, ale o "wolę obywatelskiego działania i sprzeciw wobec tego niezależnego działania".

"3 Maja był przedwojennym świętem państwowym. W powojennej Polsce władze miały konkurencyjne święto, które chciały lansować - 1 Maja. Zwłaszcza po roku 1946, kiedy to trzeciego maja miały miejsce demonstracje studentów w Krakowie, ale także w innych ośrodkach akademickich, władze uznały Święto 3 Maja za właściwie wrogie" - mówi prof. Andrzej Friszke.

3 maja 1791 roku Sejm Czteroletni, nazywany też Wielkim uchwalił pierwszą w Europie, a drugą w świecie - po amerykańskiej z 1787 r. - konstytucję.

W pierwszą rocznicę uchwalenia Konstytucji uroczysty pochód prowadzony przez Stanisława Augusta Poniatowskiego przeszedł z kościoła Św. Krzyża w kierunku Alej Ujazdowskich. Prymas Michał Jerzy Poniatowski poświęcił wówczas kamień pod budowę świątyni Opatrzności. Ruiny fundamentów znajdują się w Ogrodzie Botanicznym.

3 maja 1823 roku wileńska młodzież gimnazjalna uczciła święto Konstytucji umieszczeniem pamiątkowej tablicy w szkole. O Konstytucji pamiętano w czasie Powstania Listopadowego i po klęsce Powstania Styczniowego. Dużą manifestację zorganizowali warszawscy studenci w setną rocznicę Konstytucji - w maju 1891 roku. 3 maja 1916 roku w pochodzie zorganizowanym w Warszawie uczestniczyło dwieście pięćdziesiąt tysięcy osób

W 1923 roku w dniu Święta 3 Maja odsłonięty został pomnik ks. Józefa Poniatowskiego. Święto obchodzono również po 1939 roku, pod okupacją niemiecką i sowiecką. 3 maja 1940 roku na Malcie podniesiona została banderę na niszczycielu Polskiej Marynarki Wojennej ORP "Garland".

W Polsce Ludowej ostatni raz rocznicę Konstytucji 3 maja obchodzono w 1946 roku. Tego dnia, w Krakowie odbyła się duża manifestacja. W wyniku akcji sił bezpieczeństwa kilka osób było zabitych, a wiele odniosło rany. Również 3 maja 1952 roku w Monachium rozpoczęła nadawanie Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa.

Z kolei 3 maja 1957 roku Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński zapowiedział na Jasnej Górze Wielką Nowennę przed obchodami Tysiąclecia Chrztu Polski. Obchody Tysiąclecia Chrztu Polski rozpoczęły się 3 maja 1966 roku uroczystą mszą świętą odprawioną na Jasnej Górze.

Tradycje Konstytucji 3 maja wypisane były od 1980 roku na sztandarach "Solidarności". Mimo stanu wojennego, co roku 3 maja odbywały się manifestacje patriotyczne, brutalnie tłumione przez ZOMO. Zmiany ustrojowe w Polsce sprawiły, że 6 kwietnia 1990 roku rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja powróciła do kalendarza świąt państwowych.(PAP)

hgt/