Brytyjski rząd szuka konesera, który kupi usta Mae West za ponad 480 tys. funtów. Chodzi o jedno ze słynnych surrealistycznych dzieł XX wieku - sofę projektu Salvadora Dalego dla poety Edwarda Jamesa z 1938 roku. Na razie usta chroni zakaz eksportu.
Wydział ds. cyfrowych, kultury, mediów i sportu brytyjskiego rządu - DCMS - ogłosił w listopadzie czasowy zakaz eksportu mebla do 16 lutego przyszłego roku. Ustom hollywoodzkiej gwiazdy grozić może bowiem wywiezienie z Wielkiej Brytanii. Chyba że ewentualny nabywca zgodzi się na wywoławczą cenę 480 282,56 funtów plus VAT w wys. 16 tys. funtów - głosi oświadczenie DCMS.
Sofa jest jedną z zaprojektowanych w 1938 roku przez Dalego i Jamesa do jadalni w domu poety, Monkton House, w posiadłości West Dean w West Sussex wpisanej na listę narodowego dziedzictwa angielskiego (NHLE) klasy II z gwiazdką - "szczególnie ważnych budynków wartych większego niż szczególne zainteresowania". West Dean leży na północ od Chichester.
Edward James, urodzony w 1907 roku, fortunę odziedziczył po swoich rodzicach, a po studiach w Eton i Oksfordzie próbował swoich sił jako poeta. Sławę zyskał jednak jako mecenas, zwłaszcza surrealistów, a wśród nich Dalego i Rene Magritte'a. Zamawiane u nich dzieła stały się zalążkiem jednej z największych na świecie kolekcji dzieł surrealistycznych.
Wykorzystywał swoje bogactwo do stworzenia siedziby, w której mógł zabawiać śmietankę towarzyską lat 30. Przejawiał bardzo dobry smak, lecz nie stronił od ekscentrycznych pomysłów: ściany domu kazał pomalować na fioletowo, ustawił wysokie na dwa piętra sztuczne palmy. Sypiał w łożu wzorowanym na karawanie admirała Horatio Nelsona, a kiedy ożenił się z tancerką Tilly Losch, zamówił dywan ze śladami jej stóp. Ale kiedy się z nią rozwiódł, zmienił wzór dywanu na ślady łap swego potężnego wilczarza irlandzkiego.
Pomysł na kanapę zrodził się, kiedy James zobaczył niewielki obrazek Dalego "Twarz Mae West, do wykorzystania jako surrealistyczny apartament" (1934-35, Art Institute of Chicago). Aktorka była wówczas u szczytu sławy, jaką przyniosła jej seria filmów komediowych. Kiedy Dali w 1936 roku przyjechał do Londynu i znalazł się w finansowych kłopotach, James podpisał z nim umowę na roczną pensję w zamian za prace, które powstaną w tym czasie.
Usta Mae West świetnie korespondują z wnętrzem całego Monkton House, który zaprojektował jako domek myśliwski dla rodziców poety w 1902 roku wybitny brytyjski architekt Edwin Lutyens, autor wiejskich rezydencji łączących rozmaite style historyczne z wymogami nowoczesności, a także monumentalnej zabudowy rządowej Delhi z 1912 roku. Dekoratorką domu w latach 30. została znana wcześniej ze stosowania różnych odcieni bieli Syrie Maugham, żona powieściopisarza.
Jak pisze w poniedziałek "The Art Newspaper", para kanap stała w Monkton do śmierci Jamesa w 1984 roku.
Według oświadczenia DCMS powstało pięć par ust Mae West, wszystkie w 1938 roku. Jedną kupiło w 1983 roku Brighton and Hove Museum, dwie zostały wypożyczone do innych muzeów, a w październiku 2003 roku jedną sprzedano za 62 140 funtów na londyńskiej aukcji w Christie's. Egzemplarz, który DCMS chciałby zachować w kraju, to kanapa, którą w lutym tego roku w londyńskim domu Christie's sprzedano za 473 tys. funtów.
W 1939 roku Edward James w liście do Aldousa Huxleya wyrażał obawy, że po wojnie zaniknie część sztuk, a szczególnie techniki, które wymagają znajomości rzemiosła. Już wtedy zakiełkowała myśl o przekształceniu posiadłości w ośrodek edukacyjny, w którym przekazywano by i pielęgnowano takie umiejętności.
W 1964 roku zapisał Monkton fundacji swojego imienia, The Edward James Foundation, która kilka lat później otworzyła wymarzoną przez fundatora szkołę dla artystów i przyszłych konserwatorów - West Dean College w posiadłości wymienianej już w Domesday Book - rejestrze gruntów sporządzonym na żądanie Wilhelma Zdobywcy i ukończonym w 1086 roku, w 20 lat po podboju Anglii. Przez niemal pięć wieków West Dean należało do książąt Norfolk, potem zmieniło właścicieli. Pałac został częściowo przebudowany na początku XIX wieku, uzyskując swój charakterystyczny wygląd. Posiadłość nabył w końcu wieku William Dodge James i zamieszkał tam z ze swoją żoną Evelyn Forbes z rodziny szkockich arystokratów. Byli oni rodzicami Edwarda Jamesa, a ojcem chrzestnym chłopca został król Edward VII, bywający często w West Dean.
Monika Klimowska (PAP)
klm/ mc/
