Kampania "Krajobraz mojego miasta" ma zachęcać samorządy do stosowania istniejących narzędzi prawnych do ochrony krajobrazu; daje też dobre wzorce związane z jego kształtowaniem – ocenił we wtorek w Katowicach zastępca dyrektora Narodowego Instytutu Dziedzictwa (NID) Bartosz Skaldawski.
Skaldawski uczestniczył w spotkaniu z ponad setką samorządowców regionu w ramach koordynowanej przez Instytut kampanii „Krajobraz mojego miasta”.
„Kampania służy temu, aby uwrażliwić wszystkich nas na jakość krajobrazu kulturowego i zachęcić do aktywności, do działań, których efektem będzie wprowadzenie ładu przestrzennego i uporządkowanie przestrzeni w taki sposób, żeby te wartości krajobrazu uczytelnić, wzmocnić” - mówił do uczestników spotkania wiceszef NID.
„Jeżeli w krajobrazie kulturowym, (...) zostaną zachowane charakterystyczne dla regionu style architektoniczne, gatunki flory, wtedy wyjątkowy pejzaż, który w ten sposób powstanie, będzie też elementem stanowiącym tożsamość naszych małych, lokalnych ojczyzn. (…) W coraz bardziej zglobalizowanym świecie powinno nam zależeć na sięganiu do korzeni, podkreślaniu naszej tożsamości, różnorodności, bo to będzie stanowiło nasze bogactwo” - sugerował.
„Ta kampania ma uwrażliwiać i zmuszać do zadania sobie pytania, czego chcemy – czy chcemy żyć w przestrzeni, która jest zaśmiecona, pełna reklam, w której obiekty o pięknej architekturze giną za kolejnymi płachtami reklamowymi, czy chcemy żyć w przestrzeni uporządkowanej, pełnej harmonii, w której możemy cieszyć się wartościami pejzażu” - zaakcentował wiceszef NID.
Narzędzia umożliwiające samorządom ochronę lokalnego krajobrazu to m.in. wprowadzone tzw. ustawą krajobrazową, która weszła w życie w 2015 r., uchwały reklamowe, a także parki kulturowe wprowadzone już wcześniej, na gruncie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
Pytany przez PAP czy obecne narzędzia prawne w tym zakresie są wystarczające, Skaldawski uznał, że na ocenę jest za wcześnie. „Przepisy dotyczące uchwał reklamowych, czy cały szereg przepisów przyjętych pod łączną umowną nazwą ustawy krajobrazowej, działają od niedawna, więc praktyka nie pokazała jeszcze, na ile są one skuteczne” - wyjaśnił.
Przedstawiciel NID wskazał, że na razie istotne sygnały ws. stosowania dostępnych narzędzi dotyczą uchwał reklamowych. „Mamy sygnały, że to jest trudne narzędzie. Wojewodowie niejednokrotnie zwracają te uchwały do poprawek. Dlatego też zdecydowaliśmy się na przygotowanie poradnika” - wskazał wiceszef NID.
Chodzi o materiały zamieszczone na stronie krajobrazmojegomiasta.pl pod nazwami: „Schemat prac nad uchwałą reklamową" i "Uchwała reklamowa. Przewodnik dla gmin".
W jego ocenie dość trudne do zastosowania jest także narzędzie parku kulturowego, wymaga bowiem przyjęcia i stosowania planu ochrony czy uchwaleniu planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru ochrony.
„Jeżeli już jednak gminy podejmą trud przygotowania tego, parki kulturowe są bardzo efektywne” - ocenił Skaldawski, wskazując m.in. na przykłady centrów Wrocławia czy Krakowa. „Poza tym park kulturowy możemy stosować w krajobrazie, który ma walory historyczne, zabytkowe; więc też nie w każdej sytuacji możemy z tego skorzystać” - zastrzegł.
Za pewien ideał wiceszef NID uznał stosowanie do ochrony krajobrazu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego – obecnie nieobowiązkowych. „To optymalne rozwiązanie, tak naprawdę cały obszar kraju powinien być nimi objęty, bo dopiero to daje pewien porządek i wprowadza pewną strategię planowania przestrzennego i tego, co się w przestrzeni dzieje” - wskazał.
„Natomiast wiemy, że tych planów dla bardzo wielu obszarów nie ma. Chodzi więc nam o to, aby próbować małymi krokami, w ogóle mówić o problemie – o tym, że to jest pewna rzeczywistość, która wszystkich nas dotyczy” - skonkludował Skaldawski.
Według danych przekazanych na katowickim spotkaniu przez szefową katowickiego oddziału terenowego NID Agnieszkę Olczyk, obecnie w całym kraju funkcjonuje 36 parków kulturowych, w tym cztery w woj. śląskim (Cmentarz Żydowski w Żorach, Hałda Popłuczkowa w Tarnowskich Górach, Obszar Staromiejski w Bieruniu i Obszar Grobli w Bieruniu). Niektóre samorządy, w tym miasta Katowice, pracują nad uchwałami reklamowymi.
Narodowy Instytut Dziedzictwa jest instytucją kultury, stanowiącą zaplecze eksperckie dla Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Przygotowanie filmu szkoleniowego „Krajobraz mojego miasta”, będącego głównym elementem kampanii o tej nazwie, zainicjowała wiceminister kultury, Generalna Konserwatora Zabytków, prof. Magdalena Gawin.
Kampania trwa już od grudnia ub. roku. Pod koniec października br. NID oficjalnie uruchomił natomiast portal samorzad.nid.pl, mający gromadzić pomocne władzom i pracownikom samorządowym informacje dot. zarządzania dziedzictwem kulturowym na szczeblu gminy. (PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ dym/
