W 2017 r. dzięki funduszom z programu ministra kultury "Miejsca Pamięci Narodowej za Granicą" Fundacja Dziedzictwa Kulturowego rozpoczęła prace konserwatorskie kwatery weteranów powstania listopadowego, zwanej kwaterą "Żelaznej Kompanii" - poinformowało MKiDN.
"W 2017 r. Fundacja Dziedzictwa Kulturowego zdecydowała by w pierwszej kolejności pełnej konserwacji poddać dwa najbardziej okazałe obiekty z kwatery +Żelaznej Kompanii+ – Pomnik Chwały oraz grób Jana Pfeiffera. Zespołami konserwatorów kierowali Anna Sztymelska-Karczewska i Radosław Tusznio. Na Pomniku Chwały odtworzono przedwojenny napis memoratywny. Prace, zaplanowane na dwa lata, będą kontynuowane w 2018 r." - napisano w komunikacie ministerstwa.
Jak podało MKiDN, "po drugiej wojnie światowej, w trudnych czasach komunistycznych, pozostali we Lwowie Polacy pamiętali o kwaterze +Żelaznej Kompanii+ – nadal była ona dla nich miejscem wyrażania patriotycznych uczuć. Potajemnie zapalano tam znicze i składano kwiaty. Niestety, w latach 80-tych XX wieku rozpoczęło się niszczenie kwatery – pojawiły się w niej nowe pochówki, zaburzające układ i niszczące krzyże powstańcze".
W 1996 r. członkowie Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Wojskowymi we Lwowie uporządkowali kwaterę, jednak nie byli w stanie doprowadzić do usunięcia bezprawnie ustawionych obcych nagrobków.
Kwatera powstańców listopadowych na cmentarzu Łyczakowskim, położona jest w polu oznaczonym jako 71. Została założona z inicjatywy członków Rady Miejskiej i prezydenta Lwowa Michała Gnoińskiego w 1880 r., w przededniu 50. rocznicy wybuchu powstania. "Akt ten wpisywał się w cały wachlarz wydarzeń związanych z obchodami rocznicy i stał się najtrwalszym jego upamiętnieniem" - podkreśla MKiDN.
W latach 1881-1916 w kwaterze pochowano 47 uczestników tego zrywu. Mogiły blisko 150 innych uczestników powstania, zmarłych przed 1880 r., są rozsiane po całym cmentarzu.
Początkowo kwatera powstańcza oddzielona była od pozostałych kwater niskim żywopłotem. W jej obrębie znalazło się kilka pomników nagrobnych oraz cztery szeregi prostych metalowych krzyży z owalnymi tabliczkami. W centrum kwatery umieszczono wzniesiony w 1886 r. przez Henryka Karola Periera Pomnik Chwały, tzw. "Sarkofag Żelaznej Kompanii". Został ozdobiony rzeźbami przedstawiającymi sztandar, wieniec laurowy, leżące pośrodku ułańskie czako oraz kartusz z herbami Polski, Litwy i Rusi.
Pomnik zwieńczyła rzeźba orła zrywającego się do lotu. Pierwotnie u dołu sarkofagu znajdował się napis: Weteranom Wojska Polskiego z 1830/31, jednak w czasach sowieckich został on zniszczony (odtworzono go podczas tegorocznych prac konserwatorskich). Zachowana do czasów współczesnych inskrypcja wyryta na sarkofagu, jest cytatem z poematu Wergiliusza: Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor (Niech z kości naszych powstanie mściciel). Nazwa kwatery wywodzi się od żelaznych krzyży ustawionych na grobach powstańców. Tylko na kilku powstańczych mogiłach wzniesiono kamienne nagrobki.
187 lat temu, w nocy z 29 na 30 listopada 1830 r., w Warszawie rozpoczęło się Powstanie Listopadowe - zryw niepodległościowy skierowany przeciwko rosyjskiemu zaborcy. Rozpoczęte w listopadową noc powstanie narodowe było największym wysiłkiem zbrojnym w polskich walkach wyzwoleńczych XIX wieku.
W czasie jego trwania uzbrojono ponad 140 tys. ludzi i przez ponad 10 miesięcy prowadzono walkę z największą potęgą militarną Europy, odnosząc w niej przejściowe, lecz poważne sukcesy.
30 lat po zakończeniu powstania rocznica jego wybuchu stała się okazją do organizacji wielkiej manifestacji patriotycznej mieszkańców Warszawy. Odśpiewano wówczas pieśń skomponowaną przez Alojzego Felińskiego na cześć cara Aleksandra I, zmieniając jej refren na: "Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie". Manifestacja była jednym z wielu wystąpień, związanych ze wzrostem postaw antyrosyjskich, których wynikiem był wybuch w 1863 roku Powstania Styczniowego. (PAP)
autor: Katarzyna Krzykowska
edytor: Paweł Tomczyk
ksi/ pat/
