Edward Hartwig. Fot. PAP/P. T. Walczak
Blisko trzy tysiące zdjęć Lublina wykonanych przez wybitnego fotografa Edwarda Hartwiga (1909-2003) można oglądać na portalu "Lublin. Opowieść o mieście”, przygotowanym przez Ośrodek Brama Grodzka - Teatr NN w Lublinie.
Oprócz zdjęć Hartwiga na portalu zamieszczone są też relacje wideo oraz teksty świadków historii – mieszkańców miasta, którzy opowiadają o dawnym Lublinie.
„Liczymy, że taka forma prezentacji przyczyni się do zainteresowania zdjęciami tego genialnego fotografa, ale też do korzystania z nich w nowych kontekstach - jak choćby w połączeniu z relacjami świadków historii. Udostępnione online zdjęcia i relacje są ważnym elementem tożsamości mieszkańców Lublina” – podkreśliła Joanna Zętar z Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN w Lublinie.
Lubelskie zdjęcia Edwarda Hartwiga przekazała Ośrodkowi jego córka Ewa. W sumie do Ośrodka trafiło ponad 3,3 tys. zdjęć. Były to czarno-białe odbitki, przeźrocza barwne, a przede wszystkim negatywy czarno-białe o różnych formatach, a także stykówki zdjęć wklejone na luźne kartki albumu.
Kolekcja Hartwiga została uporządkowana i zdigitalizowana. W udostępnionym online zasobie znajduje się 206 zdjęć przedwojennych, 134 zdjęcia wykonane w latach 50. (do 1954 r.), 757 zdjęć wykonanych w 1954 r. oraz 1681 zdjęć powstałych w latach 70. i 80. XX wieku. Część zdjęć z przekazanej do Ośrodka kolekcji nie została opublikowana na portalu – ze względu na powtarzalność tego samego ujęcia lub z powodu zbyt dużych uszkodzeń mechanicznych.
Najpopularniejsze miejsca fotografowane przez Hartwiga to Stare Miasto i Śródmieście Lublina – jego ulice, zabytki, pomniki, kościoły, urzędy, bramy, teatr, park. Na portalu można zobaczyć m.in. zdjęcia Rynku i Starego Miasta z widocznymi zniszczeniami po bombardowaniu Lublina we wrześniu 1939 r. Hartwig sfotografował też widok ze wzgórza Czwartek na nieistniejącą już dzielnicę żydowską. Fotograf wykonał również panoramę miasta z wieży ciśnień, która znajdowała się niegdyś na obecnym placu Wolności.
„Liczymy, że taka forma prezentacji przyczyni się do zainteresowania zdjęciami tego genialnego fotografa, ale też do korzystania z nich w nowych kontekstach - jak choćby w połączeniu z relacjami świadków historii. Udostępnione online zdjęcia i relacje są ważnym elementem tożsamości mieszkańców Lublina” – podkreśliła Joanna Zętar z Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN w Lublinie.
Zdjęcia Hartwiga z 1954 r. to fotografie odbudowy miasta m.in. przedstawiające prace prowadzone przy odbudowie Starego Miasta, portrety pracujących ludzi. Są też widoki Lublina z 22 lipca, kiedy obchodzone było Święto Odrodzenia Polski, a także dokumentacja Lublina po odbudowie oraz fotografie wykonane podczas Centralnej Wystawy Rolniczej.
Portal będzie jeszcze rozbudowywany – zapowiedziała Zętar. Mają być do niego dołączone m.in. filmy, w których zdjęcia Hartwiga i innych lubelskich fotografików będą tłem dla opowieści o mieszkańców o dawnym Lublinie.
Edward Hartwig to jeden z najwybitniejszych i najbardziej znanych na świecie polskich fotografików. Fotografował pejzaże, teatr, architekturę i sport. Eksperymentował z technikami fotograficznymi i barwą, poszukiwał nowych środków wyrazu i sposobów kształtowania obrazu fotograficznego.
Urodził się 6 września 1909 r. w Moskwie. W czasie rewolucji październikowej wraz z rodzicami wyjechał z Rosji i trafił do Lublina. Tu ukończył szkołę powszechną i gimnazjum, uczęszczał też do prywatnej szkoły malarstwa Henryka Wiercińskiego.
Już w dzieciństwie pomagał ojcu Ludwikowi Hartwigowi, który prowadził zakład fotograficzny. Pierwsze samodzielne zdjęcia Lublina wykonał na polecenie ojca około 1920 r. Na początku lat 30. XX wieku przejął po ojcu pracownię i wraz z żoną Heleną (także fotograficzką) prowadził własny zakład. Wykonywał w nim głównie portrety, a także zamówienia i reportaże, np. dokumentację z otwarcia Jesziwy (Szkoły Rabinackiej) w Lublinie.
W latach 1935–1937 odbył studia w Wiedniu w Instytucie Graficznym, w pracowni prof. Rudolfa Kopitza i Hansa Daimlera, gdzie zetknął się z dorobkiem światowej fotografii.
Hartwig realizował własne poszukiwania twórcze - tworzył zdjęcia nastrojowe i tajemnicze, fotografując wczesnym rankiem, nie wykorzystując światła słonecznego (dlatego nazywano go „mglarzem”). Eksperymentował też przy obróbce zdjęć, klatki poddawał rozmaitym zabiegom m.in. prześwietlał fragmenty, stosował filtry własnego pomysłu.
Pierwszą indywidualną wystawę miał w 1930 r. w Lublinie. Do 1939 r. wziął udział w kilku wystawach zbiorowych. W czasie wojny mieszkał w Lublinie. Od 1944 do 1947 roku przebywał w obozie pracy NKWD w Borowiczach (Rosja). Po powrocie do kraju, przeniósł się do Warszawy, gdzie mieszkał do końca życia. Zmarł 28 października 2003 r.
Większość zdjęć z „okresu lubelskiego”, m.in. fotografie przedstawiające dzielnicę żydowską, zaginęła m.in. podczas bombardowania Lublina we wrześniu 1939 r., kiedy zniszczona została pracownia, w której Hartwig przechowywał swoje prace.
Edward Hartwig był członkiem-założycielem Lubelskiego Towarzystwa Fotograficznego i Związku Polskich Artystów Fotografików, członkiem różnych zagranicznych stowarzyszeń fotograficznych, laureatem wielu nagród i wyróżnień. Jego prace były eksponowane na ponad 30 wystawach indywidualnych w kraju i za granicą oraz na wielu wystawach zbiorowych; w 1975 r. w Padwie jego fotografie prezentowano na wystawie dziesięciu najwybitniejszych fotografików świata.(PAP)
Autor: Renata Chrzanowska
ren/ agz/
