Szefowie MSZ: Litwy - Linas Linkeviczius i Niemiec - Sigmar Gabriel z oryginałem Aktu Niepodległości Litwy. 10.2017. Fot. PAP/EPA
Na Litwę przywieziono z Niemiec oryginał Aktu Niepodległości z 1918 roku, który przez wiele dziesięcioleci był uważany za zaginiony. W marcu 2017 roku dokument odnalazł w berlińskim archiwum dyplomatycznym litewski historyk prof. Liudas Mażylis.
Odnalezienie oryginału Aktu Niepodległości zostało uznane na Litwie za jedno z najważniejszych wydarzeń ubiegłego roku.
"To nasza duma, nasz naród, nasza historia, podstawa naszej jedności i przyszłości" - powiedziała prezydent Litwy Dalia Grybauskaite podczas środowej uroczystości przyjęcia od niemieckich archiwistów dokumentu.
Niemcy na pięć lat wypożyczyły Litwie ręcznie spisany w języku litewskim Akt Niepodległości, który podpisało 20 sygnatariuszy, m.in. twórca litewskiej niepodległości Jonas Basanaviczius, przyszły pierwszy prezydent kraju Antanas Smetona, a także Stanisław Narutowicz, brat Gabriela Narutowicza – pierwszego prezydenta niepodległej Polski.
Do niedzieli dokument jest przechowywany w urzędzie prezydenta, później zostanie udostępniony zwiedzającym.
Akt Niepodległości będzie eksponowany w specjalnej kuloodpornej gablocie w pokoju, w którym został podpisany. W związku ze sprowadzeniem dokumentu z Niemiec odnowiono ekspozycję muzealną Domu Sygnatariuszy w Wilnie. Wizualne i akustyczne elementy przeniosą zwiedzających 100 lat wstecz, gdy powstawał Akt Niepodległości.
Ustalono, że litewski Akt Niepodległości znalazł się w Niemczech za sprawą jednego z sygnatariuszy Jurgisa Szaulusa, który 16 lutego 1918 roku, tuż po podpisaniu dokumentu wręczył go niemieckiemu dyplomacie Eckartowi von Boninowi. Dokument został przekazany do niemieckiego MSZ, gdzie został zarejestrowany zgodnie z obowiązującymi wówczas procedurami administracyjnymi.
Po II wojnie światowej akta resortu dyplomacji Niemiec przechowywali i archiwizowali alianci. W 1950 roku akta zwrócono niemieckiemu MSZ.
16 lutego 1918 roku, gdy Rada Litewska (Taryba) pod przewodnictwem Jonasa Basanavicziusa podpisywała akt ogłaszający niepodległość, Litwa znajdowała się pod okupacją niemiecką. Dlatego też podpisany dokument nie oznaczał powstania państwa litewskiego, ale wyrażał jedynie wolę narodu do jego stworzenia.
Realna niepodległość Litwy zaczęła się w momencie zakończenia I wojny światowej. W listopadzie 1918 roku Augustinas Voldemaras sformował pierwszy rząd litewski, w kwietniu 1919 roku Antanas Smetona został pierwszym prezydentem Litwy.
Litwa 16 lutego będzie obchodziła 100-lecie odzyskania niepodległości.
Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)
aki/ mobr/ ap/
