List intencyjny ws. objęcia części dzielnicy najstarszej dzielnicy Rudy Śląskiej – Rudy szczególną ochroną konserwatorską, w postaci parku kulturowego, podpisali w poniedziałek prezydent Rudy Śląskiej Grażyna Dziedzic oraz członek zarządu woj. śląskiego Henryk Mercik. Kolejnym krokiem ma być stosowna uchwała rady miasta.
Jak zaznaczyła podczas poniedziałkowej konferencji prasowej prezydent Dziedzic, park kulturowy w dzielnicy Ruda – o 700-letniej historii – objąłby sporą powierzchnię – znacznie większą niż inne funkcjonujące dotąd w regionie parki. „Dzięki temu ta dzielnica zyska na wyglądzie, a przede wszystkim nie straci starej zabudowy, która jest bardzo cenna, która świadczy o naszej kulturze, przechodzeniu od rolnictwa do przemysłu” - zasygnalizowała
Mercik dodał, że dzielnica Ruda jest miejscem, w którym w niezwykły sposób splatają się elementy wiążące się z rozwojem miasta, ale też całego regionu. Jak ocenił, park kulturowy to dobre narzędzie prawne, choć jeszcze nie do końca wypróbowane, dla kształtowania przestrzeni, dla ochrony dziedzictwa, ale też odczuwalnego dla mieszkańców rozwoju.
Jeden z inicjatorów przedsięwzięcia, zastępca dyrektora Regionalnego Instytutu Kultury Adam Kowalski wyjaśniał, że Ruda jest miejscowością absolutnie unikatową. „Z jednej strony jej model jest zupełnie nasz, lokalny, z drugiej - opowiada pewną uniwersalną historię, jak rozwijały się osady przemysłowe - od wsi, przez wieś robotniczą z okresu industrializacji, po osadę patronacką o wszelkich cechach miasta - opakowaną w narrację, co czyni tę historię niezwykle atrakcyjną” - uznał.
„Ruda ma to szczęście, że bardzo wiele obiektów z bardzo różnych etapów tej miejscowości przetrwało” - mówił Kowalski dodając, że wiele z nich to również pamiątki po górnośląskich rodach, które na przestrzeni wieków przyczyniały się do rozwoju kulturowego, społecznego i gospodarczego regionu. „Dzięki temu Ruda staje się miejscem kompletnym, które zasługuje, aby o nim opowiadać w różnych kontekstach” - wskazał.
W Rudzie znajdują się m.in. osiedla patronackie, obiekty sakralne, zespół zamkowy z parkiem i terenem folwarcznym, obiekty małej architektury, budynki przemysłowe, budynki użyteczności publicznej, nekropolie oraz budynki reprezentacyjnej. Są one pamiątkami po właścicielach Rudy – od rodziny von Stechow, po ród von Ballestrem – właścicieli majoratu rudzko-biskupicko pławniowickiego od 1758 r. do wybuchu II wojny światowej.
Inicjatywa parku kulturowego, który objąłby Rudę wpisuje się w działania rewitalizacyjne samorządu Rudy Śląskiej w tej najstarszej dzielnicy miasta.
W ostatnim czasie w Rudzie i jej okolicach nowy wygląd zyskało szereg zabytkowych obiektów. Odnowiono m.in. część dachów i elewacji kolonii robotniczej Kościelna-Staszica z początku XX w. Ozdobą dzielnicy jest położony naprzeciwko kolonii budynek z tego samego okresu, zbudowany jako siedziba szkoły dokształcającej i gospodarstwa domowego, a potem wykorzystywanego jako ratusz gminy Ruda (obecnie mieści się tam m.in. Muzeum Miejskie).
W zabytkowym obiekcie Muzeum trwają już - dofinansowane funduszami unijnymi - roboty, które obejmują m.in. adaptację pomieszczeń po byłym komisariacie policji. W powiększonej placówce znajdzie się wystawa stała pt. „Czas to pieniądz - historia cywilizacji i ekonomii na przykładzie Rudy Śląskiej”.
Samorząd Rudy Śląskiej prowadzi też obecnie przetarg na przebudowę ul. Piastowskiej, prowadzącej z dzielnicy Ruda do granicy miasta z Bytomiem (plan na lata 2018-2019). Pracuje równolegle nad koncepcję przebudowy głównej osi komunikacyjnej tej dzielnicy – ul. Wolności, w śladzie kursującego tam przez ok. 115 lat, a zlikwidowanego w 2015 r. tramwaju planując drogi rowerowe.
Wśród trwających działań miasto prowadzi rewitalizację 5 ha cennego przyrodniczo obszaru znajdującego się pomiędzy ul. Bujoczka a ul. Kościelną. Na przyszły rok planuje m.in. przebudowę ul. Wincentego Janasa - dawniej głównej alei handlowej Rudy.
W Rudzie, w rejonie ul. Bujoczka znajdują się ruiny zamku z XIV-XV w., przebudowanego później na rezydencję znaną jako pałac Ballestremów (w domu w pobliżu mieszkał inny znany śląski przedsiębiorca Karol Godula). W Rudzie Południowej mieści się też efektowna, odrestaurowana kolonia robotnicza Karol Emanuel. Inna kolonia o nazwie Szczęść Boże leży przy ulicy o tej nazwie wiodącej w kierunku zabrzańskiej dzielnicy Biskupice.
Zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami park kulturowy to określony obszar powoływany (w tym wypadku przez radę miasta) w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej.
Parki kulturowe funkcjonują już w kilkunastu miastach w Polsce, np. w Krakowie przepisy o parku kulturowym obowiązują od końca 2011 r. Dzięki temu starówka zmieniła swój wygląd, m.in. zniknęły reklamy szpecące kamienice.
Zgodnie z danymi z końca ub. roku w tym czasie w całym kraju funkcjonowało 36 parków kulturowych, w tym cztery w woj. śląskim (Cmentarz Żydowski w Żorach, Hałda Popłuczkowa w Tarnowskich Górach, Obszar Staromiejski w Bieruniu i Obszar Grobli w Bieruniu). Trwają również prace nad powołaniem parku na terenie Rybnika.(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ amac/
