30 maja na Zamku Królewskim w Warszawie odbyło się sympozjum naukowe poświęcone działalności Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Okazją było stulecie jego powołania przez Radę Regencyjną Królestwa Polskiego.
Nie była to rocznica ścisła – Sztab Generalny powołano dokładnie 25 października 1918 r. w miejsce istniejącego nieco ponad rok Inspektoratu Wyszkolenia Polskiej Siły Zbrojnej. Początkowo był on głównym organem planowania i dowodzenia formującej się dopiero armii polskiej: jedną z najważniejszych wówczas jego ról było stworzenie planów mobilizacyjnych.
Mimo formalnego odzyskania niepodległości 18 listopada tego roku ostateczne granice kraju były jeszcze bardzo płynne, a na horyzoncie rysowała się już groźba wojny z bolszewicką Rosją. Zwycięstwo w niej w 1920 r. potwierdziło, że Sztab Generalny i jego pierwszy szef gen. Tadeusz Rozwadowski wykonali zadanie więcej niż dobrze, zważywszy na niezwykle krótki czas, jaki mieli do dyspozycji.
Na to zwracali uwagę uczestnicy środowego sympozjum na Zamku Królewskim. Po powitaniach wygłoszonych przez dyrektora Zamku Królewskiego prof. Wojciecha Fałkowskiego i reprezentującego Ministerstwo Obrony Narodowej Wojciecha Skurkiewicza, swoje wykłady rozpoczęli historycy.
Pierwszą sesję, moderowaną przez dr. Jana Tarczyńskiego, rozpoczął prof. Grzegorz Nowik z Instytutu Nauk Politycznych PAN. Przedstawił on działania Sztabu Generalnego w zakresie radiowywiadu w czasie wojny polsko-bolszewickiej, zwracając uwagę na szybkość, z jaką rozrosła się w polskiej armii aktywność nasłuchowa, i na wyjątkowe umiejętności polskich łamaczy szyfrów. – Byliśmy w tym tak doskonali, bo wojsko podejmowało bardzo bliską współpracę z naukowcami – zauważył prof. Nowik, zwracając też uwagę na przenikliwość w tym zakresie Piłsudskiego: bez radiowywiadu nie byłoby Cudu nad Wisłą.
Jak podkreślali uczestnicy sympozjum, Cud nad Wisłą był także możliwy dzięki zapleczu logistycznemu, choćby w postaci transportu kolejowego. W tej akurat wojnie wąski rozstaw torów, które prowadziły z Polski do Rosji, okazał się korzystny, gdyż pozwalał na błyskawiczne przerzucanie polskiego wojska w inne rejony frontu. Jednak po I wojnie światowej Polska miała niespełna połowę przedwojennego taboru i jeszcze mniej infrastruktury kolejowej. Odpowiednie zarządzanie tymi pozostałościami należało do pracowników Sztabu. Wątek ten poruszył w swoim wykładzie prof. Janusz Odziemkowski z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, skupiając się na bitwach: warszawskiej i niemeńskiej.
Dyrektor Muzeum Wojska Polskiego dr Adam Buława mówił z kolei o delikatnym temacie roli Sztabu Generalnego w stosunkach polsko-litewskich w czasie wojny polsko-bolszewickiej, płk dr hab. Juliusz S. Tym opowiadał zaś o przygotowaniach Sztabu do wojny 1939 r.
Kolejną sesję, moderowaną przez płk. Romana Przekwasa z Centrum Koordynacyjnego Szefa Sztabu Generalnego WP, rozpoczęli przedstawiciele uczelni brytyjskich. Dr Andrzej Suchcitz z Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie przedstawił rolę i działania Sztabu Głównego w Paryżu i Londynie w czasie i tuż po zakończeniu II wojny światowej; dr Paul Latawski z Royal Military Academy w Sandhurst zaś uzupełnił ten temat, opowiadając o relacjach Sztabu Naczelnego Wodza z brytyjskim Ministerstwem Wojny.
Następne trzy wystąpienia w ramach panelu dotyczyły czasów PRL – prof. Wiesław Jan Wysocki z UKSW omówił znaczenie Sztabu na ogólnym tle niejednolitej epoki, z kolei dr Paweł Piotrowski reprezentujący Akademię Sztuki Wojennej skupił się na działalności Sztabu jako elementu Układu Warszawskiego. Na koniec drugiej części sympozjum Filip Frąckowiak przybliżył postać płk. Ryszarda Kuklińskiego.
Trzecia część spotkania poświęcona była już współczesności, jej moderatorem był gen. dr Leszek Surawski – szef Sztabu Generalnego WP. W pierwszej kolejności generał zaprosił dr. Jerzego Marię Nowaka, który opowiadał o przystąpieniu Polski do NATO. Z kolei gen. Mieczysław Cieniuch przedstawił dzisiejsze znaczenie Sztabu Generalnego WP w natowskich strukturach. Ostatni akcent sympozjum dotyczył już nie historii, lecz dnia dzisiejszego: sytuacji po szczycie NATO w Warszawie w 2016 r.
Wykłady uczestników sympozjum były najważniejszym, ale nie jedynym elementem spotkania: z okazji 100-lecia powołania Sztabu Generalnego minister obrony narodowej ustanowił okolicznościową odznakę.
Zaprezentowane zostały również okolicznościowa kartka pocztowa i wyemitowany przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych – walor. Na obu przedstawione zostały stara i nowa siedziba Sztabu Generalnego. Dawna siedziba Sztabu mieściła się w Pałacu Saskim. Obecna zaś znajduje się przy ul. Rakowieckiej 4A.
skp/
