Jerzy Skolimowski. Fot. PAP/G. Michałowski
Jerzy Skolimowski, reżyser i scenarzysta, aktor, poeta i malarz otrzyma Platynowe Lwy za całokształt twórczości. Wyróżnienie przyznawane przez Komitet Organizacyjny Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni zostanie mu wręczone 22 września podczas gali finałowej festiwalu.
Platynowe Lwy to nagroda przyznawana corocznie, w celu uhonorowania twórczości wybitnych twórców. Dotychczas otrzymali ją m.in. Andrzej Wajda, Jerzy Antczak, Sylwester Chęciński, Tadeusz Chmielewski, Tadeusz Konwicki, Janusz Majewski, Roman Polański, Witold Sobociński i Jerzy Wójcik oraz - w ubiegłym roku - Jerzy Gruza.
Jerzy Skolimowski urodził się 5 maja 1938 r. w Łodzi. Do gimnazjum chodził w czeskich Podiebradach, wraz z Milosem Formanem, Vaclavem Havlem i Ivanem Passerem. W 1959 roku ukończył etnografię na Uniwersytecie Warszawskim, a cztery lata później studia na Wydziale Reżyserii łódzkiej Filmówki.
Filmową karierę zaczął pracą przy "Niewinnych czarodziejach" Andrzeja Wajdy (1960) i "Nożu w wodzie" Romana Polańskiego (1961). Jego pierwszą rolą była ta we własnym "Hamlesiu" (1960), krótkometrażówce nawiązującej do dzieł Szekspira.
Przy "Niewinnych czarodziejach" pracował jako scenarzysta, był też jedną z postaci widocznych na ekranie. "Nóż w wodzie" według scenariusza Skolimowskiego, a także Polańskiego i Jakuba Goldberga, był w 1964 roku nominowany do Oscara w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny; został także doceniony nagrodą Międzynarodowej Federacji Krytyki Filmowej (FIPRESCI) na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji (1962).
W 1962 r. Skolimowski otrzymał Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Budapeszcie za film "Boks". Pierwszy film fabularny według własnego scenariusza zrealizował w 1964 r. "Rysopis" z udziałem reżysera to psychologiczna opowieść o losach Andrzeja Leszczyca - młodego i zagubionego człowieka, szukającego rozpaczliwie wyjścia z beznadziejności. Powstały rok później "Walkower" to doceniana na festiwalach kontynuacja losów bohatera.
Kolejnym projektem Skolimowskiego była zrealizowana w 1966 r. "Bariera" - psychologiczny dramat, którego bohater usiłuje pokonać dzielące go od świata bariery, m.in. wieku, pieniądza, konwencji, hierarchii. W 1967 r. Skolimowski nakręcił "Ręce do góry". Film, w którym Skolimowski zagrał główną rolę, stał się powodem kłopotów reżysera z cenzurą i, chwilę później, jedną z przyczyn jego emigracji.
Swoje następne obrazy Skolimowski tworzył już poza Polską. Za belgijski "Start", czyli historię praktykanta fryzjerskiego, który pragnie wziąć udział w rajdzie samochodowym, w 1967 roku uhonorowano go Złotym Niedźwiedziem na festiwalu w Berlinie.
W 1970 r. powstały: wysoko oceniony przez krytykę film "Na samym dnie" (RFN/USA), oraz "Przygody Gerarda" (Wielka Brytania/Włochy/Szwajcaria) z Claudią Cardinale i Elim Wallachem w obsadzie. Rok później Skolimowski wyreżyserował nominowany do canneńskiej Złotej Palmy film "Król, Dama i Walet" (RFN/USA) z Giną Lollobrigidą i Davidem Nivenem.
Nagrodę Specjalną Jury w Cannes przyniósł mu zrealizowany w Wielkiej Brytanii "Krzyk" z 1978 r.: mroczna opowieść o pensjonariuszu zakładu dla umysłowo chorych obdarzonym niezwykłymi zdolnościami. Kolejnym głośnym dziełem Skolimowskiego była "Fucha" (1982, Wielka Brytania) z Jeremym Ironsem, opowiadająca o polskich robotnikach pracujących w Londynie, gdy w Polsce wprowadzony zostaje stan wojenny. Film został zrealizowany przez Skolimowskiego na podstawie jego własnego scenariusza, docenionego później w Cannes.
Film "Najlepszą zemstą jest sukces" (1984) był w Cannes nominowany do Złotej Palmy. W 1985 r., Skolimowski otrzymał Nagrodę Specjalną Jury na festiwalu w Wenecji - za "Latarniowca" z Robertem Duvallem i Klausem Marią Brandauerem.
W dorobku reżysera filmowego znalazły się też takie filmy, jak nominowane do Złotej Palmy "Wiosenne wody" (1989) z Timothym Huttonem i Nastassią Kinski, oraz "Ferdydurke" na podstawie utworu Gombrowicza (1991). W 2008 r., po 17 latach przerwy, Skolimowski zrobił dramat psychologiczny "Cztery noce z Anną", za który otrzymał wyróżnienie honorowe na festiwalu w Gdyni i Nagrodę Specjalną Jury w Tokio.
"Essential Killing" (2010) o afgańskim jeńcu walczącym o przeżycie po ucieczce z amerykańskiego tajnego więzienia w Europie Środkowej, zostało z kolei docenione Nagrodą Specjalną Jury w Wenecji i m.in. Złotymi Lwami w Gdyni.
W 2015 roku na ekrany kin weszło "11 minut", polski kandydat do Oscara w 2016r. Film był pokazywany także w weneckim Konkursie Głównym oraz na 40. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, którego jury przyznało Skolimowskiemu Nagrodę Specjalną "za oryginalność koncepcji artystycznej i profetyzm martwego piksela".
Jako aktor występował także w m.in. "Poślizg" Jana Łomnickiego (1972, wg scenariusza Skolimowskiego), "Fałszerstwo" Volkera Schloendorffa (1981), "Marsjanie atakują!" Tima Burtona (1996), "Operacja Samum" Władysława Pasikowskiego (1999), "Avengers" Jossa Whedona (2012) i "Bitwa pod Wiedniem" Renzo Martinelliego (2012), gdzie wystąpił jako Jan III Sobieski.
Skolimowski wydał także kilka tomików poezji, prócz tego był autorem sztuk teatralnych. Jest uznanym malarzem; pierwszą indywidualną wystawę miał ponad 20 lat temu w Turynie. Swoje prace prezentował ponadto m.in. w Los Angeles, Toronto, Paryżu, Berlinie, Warszawie, Krakowie i Wrocławiu. W 2001 r. brał udział w Biennale Sztuki w Wenecji.
W 2016 r. otrzymał weneckiego Złotego Lwa za osiągnięcia życia (2016). W 2018 roku na ekrany kin wejdzie "Juliusz" z jego udziałem - komedia według scenariusza m.in. stand-uperów Abelarda Gizy i Kacpra Rucińskiego. Skolimowskiego zobaczymy w nim w niewielkiej, ale podobno znaczącej rólce.
43. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni odbędzie się w dniach 17-22 września.(PAP)
autorka: Martyna Olasz
oma/ agz/
