Uroczystości na Polanie Wykusowej, nabożeństwa, panele i inscenizacje historyczne, projekcja filmu to tylko niektóre wydarzenia upamiętniające żołnierzy Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”. Uroczystości rozpoczną się w piątek w Wąchocku, a zakończą w niedzielę w Starachowicach. W tym roku przypada 75. rocznica powstania Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”.
Głównymi organizatorami przedsięwzięcia są Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury-Nurt” oraz Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej - Obwód Świętokrzyski.
Wydarzenie rozpocznie się w piątek po południu panelem historycznym w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Wąchocku, poświęconym 30.rocznicy powtórnego pogrzebu legendarnego dowódcy Zgrupowań Jana Piwnika ps. Ponury. Wieczorem uczestnicy uroczystości spotkają się w Starachowicach przy ławeczce Zdzisława Rachtana ps. Halny, gdzie zaplanowano wspólne śpiewanie pieśni patriotycznych. Rachtan był żołnierzem zgrupowania „Ponurego” i wieloletnim szefem założonego w 1957 r. Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury-Nurt”.
W sobotę odbędzie się rajd rowerowy z Bodzentyna przez Wąchock, Suchedniów, Skarżysko-Kamienną, Starachowice do polany na Wykusie w lasach siekierzyńskich, gdzie znajdowała się baza partyzantów „Ponurego”. Znajduje się tam kapliczka Matki Boskiej Bolesnej oraz grób następcy „Ponurego”, mjr Eugeniusza Kaszyckiego „Nurta”. Po polowej mszy świętej odbędzie się apel poległych, a najbardziej zasłużeni świętokrzyscy policjanci otrzymają odznaki Zasługi im. Jana Piwnika „Ponurego”. Uroczystość zakończy harcerskie ognisko.
W niedzielę w ośrodku kultury w Wąchocku dr Marek Jedynak z kieleckiej delegatury IPN wygłosi prelekcję o historii powstania i działalność Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”. W opactwie cystersów, gdzie znajduje się grób „Ponurego”, odbędzie się msza święta, a po nabożeństwie uczestnicy uroczystości przejdą pod pomnik Jana Piwnika na wąchockim rynku. Odsłonięty w 1984 r. monument był pierwszym w powojennej Polsce pomnikiem tego dowódcy.
Później przed klasztorem oo. Cystersów zaplanowano inscenizację historyczną poświęconą bitwie pod wsią Jewłasze na Nowogródczyźnie, podczas której zginął „Ponury”. Ostatnim punktem obchodów będzie projekcja filmu „Robot. Niezwykła historia Waldemara Szwieca” w Starachowickim Centrum Kultury. 40-minutowy dokument opowiada o życiu i działalności dowódcy II Zgrupowania Zgrupowań Armii Krajowej „Ponury”.
Jan Piwnik „Ponury” (1912-44) był oficerem rezerwy Wojska Polskiego i funkcjonariuszem Policji Państwowej. W lutym 1940 r. dostał się do Francji, a stamtąd do Wielkiej Brytanii. Wrócił do Polski w nocy z 7 na 8 listopada 1941 r. jako cichociemny. Wsławił się brawurową akcją uwolnienia więźniów z niezwykle czujnie strzeżonego więzienia w Pińsku.
Następnym terenem jego działań była rodzinna ziemia świętokrzyska – po reorganizacji struktur AK został komendantem „Kedywu” Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK. Będąc dowódcą największej i najaktywniejszej siły partyzanckiej w okupowanej Polsce, dał się poznać jako świetnie wyszkolony żołnierz znający zasady walki dywersyjnej. Był organizatorem wielu udanych akcji, bezwzględnie zwalczającym konfidentów i zdrajców. Po konflikcie „Ponurego” z Komendą Okręgu, przeniesiono go do Okręgu Nowogródzkiego. Tam zginął 16 czerwca 1944 r., podczas walki o strażnicę, niedaleko osiedla Jewłasze. W Góry Świętokrzyskie powrócił po 43 latach - w 1987 r. jego prochy sprowadzono do klasztoru oo. Cystersów w Wąchocku. Zorganizowane w czerwcu 1988 r. trzydniowe uroczystości pogrzebowe, zgromadziły tysiące ludzi.
Eugeniusz Kaszyński „Nurt” (1909-76) po maturze wstąpił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty, później rozwijał karierę wojskową. Brał udział w wojnie obronnej 1939 r. Internowany w obozie na Węgrzech, dostał się do Francji, gdzie w 1940 r. walczył w kampanii francuskiej. Po kapitulacji uciekł do Wielkiej Brytanii, gdzie wyszkolono go na skoczka spadochronowego.
Jako cichociemny został zrzucony do Polski w nocy z 1 na 2 października 1942 r. Dostał przydział do Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK i po pojawieniu się tam „Ponurego” został jego zastępcą. Po przeniesieniu Piwnika na Nowogródczyznę, przejął jego oddziały i dowodził nimi, aż do rozwiązania AK. Po wojnie wyjechał do Anglii, gdzie pracował fizycznie. Do końca życia wspierał finansowo najbardziej potrzebujących, żyjących w ubóstwie i upadających na zdrowiu swoich towarzyszy broni. Zmarł 24 marca 1976 r. Zgodnie z jego wolą, prochy zostały sprowadzone do Polski i złożone na Wykusie w 1994 r.
Partyzanci „Ponurego” i „Nurta” pod II wojnie światowej wciąż utrzymywali ze sobą kontakt, a oficjalnie spotkali się na Wykusie 15 września 1957 r. Odsłonięto wówczas kapliczkę Matki Boskiej Bolesnej. Od tej pory spotkania żołnierzy organizowano co roku – początkowo jesienią, później w czerwcu. Środowisko weteranów zaczęło rozbudowywać swoją działalność, skupiając się nie tylko na spotkaniach we własnym gronie, ale kierując się także w stronę młodszych pokoleń. Stawiano pomniki i tablice pamiątkowe, organizowano spotkania z młodzieżą, angażowano środowisko harcerskie, odbywały się sesje naukowe i wykłady.(PAP)
autor: Janusz Majewski
maj/ pat/
