„Choć w polskiej literaturze wspomnieniowej dotyczącej XX w. nie brakuje pozycji napisanych przez duchownych katolickich, to dotychczas do rzadkości w tej kategorii należą książki autobiograficzne, których autorami są jezuici. Tendencję tę przełamuje niniejsza publikacja” – czytamy w przedmowie.
Ojciec Edwars Bulanda (1902–1992), autor wspomnień, był jezuitą, uczonym, prowincjałem Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej, profesorem „Bobolanum”, rekolekcjonistą, więźniem okresu stalinowskiego.
We wrześniu 1946 r. o. Bulanda uczestniczył w wyborze generała zakonu jezuitów o. Jana Janssensa podczas XXIX Kongregacji Generalnej w Rzymie. Wówczas, razem z innymi jezuitami, był na audiencji u Piusa XII.
Wspomnienia o. Bulandy są świadectwem stosunkowo młodego wówczas człowieka, kapłana, zakonnika, ale również i naukowca. Zostały one podzielone na trzy tomy – lata 1939–1950, 1950–1951 oraz 1951–1954. Podstawą wydania jest oryginał maszynopisu zatytułowanego „Ex memorabilibus Divinae Providentiae. Wspomnienia o. Edwarda Bulandy TJ od 1939 do 1954 r.” (t. 1– 3). Jezuita zaczął spisywać wspomnienia w 1962 r. na prośbę prowincjała PMA o. Stefana Dzierżka. Nigdy nie zostały one opublikowane w całości. Ze względu na uwarunkowania polityczne świadectwo nie powstało z myślą o publikacji – Bulanda pisał wspomnienia na własny użytek, „do szuflady”.
„+Wspomnienia+ o. Bulandy obejmują lata 1939–1954, które były najtrudniejszym okresem nie tylko w całej dotychczasowej historii polskich jezuitów, lecz także – w szerszej perspektywie – całego polskiego Kościoła hierarchicznego, skazanego na łaskę i niełaskę totalitaryzmów nazistowskiego i komunistycznego” – czytamy w przedmowie.
Relacja o. Bulandy stanowi zatem pozycję w ramach literatury wspomnieniowej dotyczącej stalinowskich represji w Polsce; obrazuje ona m.in. kulisy działań wymierzonych bezpośrednio w duchowieństwo katolickie” – ocenia Bartłomiej Noszczak, w którego opracowaniu ukazały się wspomnienia.
Oprócz opisów życia jezuitów oraz Kościoła i stosowanych wobec niego represji w okresie stalinowskim, czytelnik znajdzie również świadectwo „życia za kratami” w piwnicach aresztu MBP przy ul. Koszykowej i celach więzienia Warszawa I przy ul. Rakowieckiej, gdzie przebywał o. Bulanda od 1950 do 1954 r . Jezuita odtworzył także przebieg przesłuchań, którym został poddany.
Wspomnienia uzupełnione zostały przypisami rzeczowymi i tekstowymi. Bartłomiej Noszczak położył też nacisk na przybliżenie sylwetek tych postaci, wspomnianych przez o. Bulandę, które mogą być nie być znane szerszemu gronu czytelników.
Do „Wspomnień” dołączono fotografie, w tym unikatowe zdjęcie z wycieczki jezuitów na Monte Cassino we wrześniu 1946 r., a także faksymile dokumentów.
„Wspomnienia jezuity (1939–1954)” o. Edwarda Bulandy SJ w opracowaniu Bartłomieja Noszczaka ukazały się nakładem Instytutu Pamięci Narodowej.
akr/
