Wolontariusze uporządkowali cmentarz tatarski pod Terespolem. Fot. M. Nalepa
Kilkunastosoobowa grupa wolontariuszy uporządkowała w Zastawku pod Terespolem jeden z najstarszych zachowanych w Polsce cmentarzy tatarskich. Jest to pierwszy etap prac zmierzających do renowacji tego unikatowego zabytku.
Są na wschodzie Polski miejsca, które wciąż pamiętają liczną niegdyś społeczność polskich Tatarów. Byli oni potomkami uciekinierów ze Złotej Ordy, którzy z biegiem czasu stali się obywatelami Rzeczpospolitej, nieraz dowodząc swojego przywiązania do Ojczyzny na polach bitew, a później zrywów niepodległościowych.
Wraz z upływem czasu i procesami asymilacyjnymi społeczność tatarska prawie zanikła, pozostawiając po sobie materialne dowody istnienia – dokumenty, nazwy miejscowości oraz cmentarze. Obecnie na terenie Polski znajduje się sześć cmentarzy tatarskich. Jeden z nich – w Zastawku – pozostaje od wielu lat zarośnięty, co uniemożliwia jego eksplorację, a tym samym dostrzeżenie niezwykłej wartości kulturowej jaką w sobie kryje.
Fundacja Dziedzictwa Kulturowego we współpracy ze Studenckim Kołem Przewodników Beskidzkich w Warszawie, podjęły się ratowania materialnego dziedzictwa tatarów polskich. Celem podjętych w 2018 r. działań jest uporządkowanie terenu cmentarza tatarskiego w Zastawku k. Terespola z porastających ten obszar samosiejek oraz niskich krzewów. Dzięki podjętym działaniom możliwa będzie inwentaryzacja zachowanych nagrobków i opracowanie programu konserwatorskiego dla przyszłych prac renowacyjnych.
„Na zachowanych na cmentarzu w Zastawku płytach nagrobnych znajdują się charakterystyczne półksiężyce oraz napisy w językach polskim, arabskim oraz rosyjskim. Najstarsze nagrobki datowane są na początek XVIII wieku, co czyni ten cmentarz jednym z najstarszych tatarskich miejsc pochówku w Polsce” – mówi Daniel Potkański koordynator projektu.
Od 3 do 10 sierpnia 2018 r. grupa kilkunastu wolontariuszy prowadziła na cmentarzu prace porządkowe. Dotychczas był on porośnięty gęstymi krzakami oraz drzewami-samosiejkami, które stanowiły zagrożenie dla zabytkowych nagrobków.
W programie wyjazdu, prócz prac porządkowych, przeprowadzone zostały wykłady dotyczące kultury tatarskiej, warsztaty z tatarskiej epigrafiki, a także z zakresu konserwacji zabytków. Obóz wolontariacki został sfinansowany ze środków własnych Fundacji Dziedzictwa Kulturowego, oraz ze środków programu Wolontariat dla Dziedzictwa Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
„Porządkowanie cmentarza w Zastawku przez wolontariuszy to element szerszych działań naszej Fundacji prowadzących do renowacji zabytków kultury tatarów litewskich. Prowadzimy także obecnie prace konserwatorskie na cmentarzu w Studziance, gdzie poddawane konserwacji jest w tym roku 90 nagrobków. Nasze działania mają zwiększyć społeczną świadomość istnienia materialnych śladów wielowiekowej obecności tatarskiej w Polsce” – mówi dr Michał Laszczkowski Prezes Fundacji Dziedzictwa Kulturowego.
Fundacja Dziedzictwa Kulturowego powstała w 2012 roku. Od tamtej pory prowadzi prace restauratorsko-konserwatorskie w Polsce i zagranicą, m.in. na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie (Ukraina), w Kolegiacie Świętego Wawrzyńca w Żółkwi (Ukraina) oraz na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie. Oprócz prac konserwatorskich Fundacja prowadzi także projekty wolontariackie i edukacyjne.
Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich w Warszawie od ponad 60 lat aktywnie włącza się w popularyzowanie wiedzy o wielokulturowości Rzeczpospolitej Polskiej. Na swoim koncie ma wiele publikacji etnograficznych oraz działań edukacyjnych. Główną gałęzią działalności są usługi przewodnickie w obszarze Beskidów świadczone na zasadzie non-profit.
Kierownikiem projektu jest Daniel Potkański, przewodnik SKPB Warszawa oraz koordynator projektów w Fundacji Dziedzictwa Kulturowego.
abe/
