Jastrzębie-Zdrój: byli opozycjoniści odznaczeni Krzyżami Wolności i Solidarności

Piątkowa uroczystość w Domu Zdrojowym Miejskiego Ośrodka Kultury była częścią obchodów 38. rocznicy podpisania Porozumienia Jastrzębskiego oraz 30. rocznicy górniczych strajków w 1988 r. Główne obchody rocznicowe, z udziałem m.in. premiera Mateusza Morawieckiego, odbyły się w Jastrzębiu-Zdroju w miniony poniedziałek.

Krzyż Wolności i Solidarności został ustanowiony przez Sejm 5 sierpnia 2010 r. Po raz pierwszy przyznano go w czerwcu 2011 r. przy okazji obchodów 35. rocznicy protestów społecznych w Radomiu. Odznaczenie nadaje prezydent RP na wniosek prezesa Instytutu Pamięci Narodowej. Krzyż otrzymują "działacze opozycji wobec dyktatury komunistycznej za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowanie praw człowieka w PRL".

W piątek odznaczenia z rąk prezesa IPN Jarosława Szarka odebrało blisko 40 b. opozycjonistów. Wśród wyróżnionych byli nie tylko działacze związkowi i uczestnicy strajków w Jastrzębiu-Zdroju, ale także m.in. w Piekarach Śląskich, Mysłowicach, Rudzie Śląskiej, Tychach, Jaworznie, Żywcu, Sosnowcu i Dąbrowie Górniczej. Wielu nagrodzonych działało w Solidarności w latach 1980-81, a po powrocie z internowania w okresie stanu wojennego - w podziemnych strukturach związku. W 1989 r. duża część z nich włączyła się w działalność komitetów obywatelskich. Krzyże otrzymali też ówcześni studenci śląskich uczelni - członkowie NZS, represjonowani za swoją działalność.

Prezes IPN dr Jarosław Szarek podkreślał podczas uroczystości, że bez górniczych strajków nie byłoby dziś wolnej i demokratycznej Polski. Wskazał na obchodzoną w tych dniach podwójną rocznicę: 38. podpisania Porozumienia Jastrzębskiego oraz 30. strajków w kopalniach w 1988 r. Przypomniał, że częścią Porozumień Sierpniowych z 1980 r. jest także Porozumienie Katowickie, zawarte 11 września 1980 r. w Hucie Katowice w Dąbrowie Górniczej. W najbliższy wtorek prezes IPN weźmie udział w rocznicowych obchodach, organizowanych przez Solidarność w tym mieście.

"Te dwa śląskie porozumienia są często spychane w niepamięć, gdy oczy wszystkich kierowane są na Wybrzeże. A to tutaj zadecydowano o ostatecznym zwycięstwie Solidarności, o zwycięstwie wolności. Tak było w sierpniu 1980 i tak było osiem lat później, w sierpniu 1988 roku. Dla ludzi Śląska, dla ludzi ciężkiej pracy, to nie było puste słowo. Byli gotowi za to słowo płacić życiem - i płacono, co symbolizuje dziś kopalnia Wujek" - powiedział prezes IPN. Wezwał do pielęgnowania i przekazywania pamięci o tamtych wydarzeniach i wartościach, wyrastających z walki o deptaną wówczas godność człowieka.

"Dzisiaj, gdy przekazujemy tę pamięć młodemu pokoleniu, też wydaje się, że człowieka można zredukować do materii, do pieniędzy, do sukcesu. To Solidarność nam pokazała, że to jest fałsz. Na takim fałszu nie da się budować, to jest ułuda, to jest złudzenie. To jest największa lekcja, jaką dała nam Solidarność. Trzeba, żeby ta lekcja była dzisiaj kontynuowana; cieszę się, bo ona jest kontynuowana. Polska i Solidarność ma jeszcze coś do powiedzenia współczesnemu człowiekowi, często zagubionemu. Pamięć o Solidarności jest wyrazem, że ta lekcja trwa i będzie trwała" - powiedział dr Szarek.

Jednym z wyróżnionych w piątek, który w imieniu wszystkich odznaczonych podziękował za wyróżnienie, był ks. Andrzej Wieczorek - współtwórca Duszpasterstwa Ludzi Pracy przy parafii pw. Najświętszej Marii Panny Matki Kościoła w Jastrzębiu-Zdroju oraz jeden z organizatorów mszy za ojczyznę w tym kościele. Po wprowadzeniu stanu wojennego, razem z ks. Bernardem Czerneckim - kapelanem jastrzębskiej Solidarności, organizował pomoc dla rodzin aresztowanych, internowanych oraz górników zwolnionych z pracy w związku z działalnością w "S".

Jak podał IPN, wśród odznaczonych w piątek byli: Bolesław Augustyński, Józef Bajer, Bogdan Białowąs, Stanisław Czarnota, Barbara Danecka, Wojciech Hajduk, Zbigniew Helbin, Tomasz Janikowski, Andrzej Jędras, Witold Korona, Dariusz Kowalczyk, Józef Kowalski, Piotr Mielnicki, Stefan Mizera, Marian Molski, Bernard Niemiec, Janina Nowakowska, Adam Oziewicz, Piotr Paliński, Jarosław Piotrowski, Jan Siwy, Ryszard Skałecki, Zygmunt Sośniok, Andrzej Staszewski, Grzegorz Sułkowski, Janina Szymanowicz, Piotr Śmigielski, Andrzej Tkacz, Andrzej Wieczorek, Irena Żmuda oraz pośmiertnie Zbigniew Ociepa. Nie wszyscy wyróżnieni mogli osobiście odebrać odznaczenie.

Uroczystość wręczenia Krzyży Wolności i Solidarności była częścią obchodów 38. rocznicy podpisania Porozumienia Jastrzębskiego. Ten podpisany 3 września 1980 r. dokument był trzecim, po gdańskim i szczecińskim, porozumieniem podpisanym wówczas między władzą a robotnikami. Zdaniem wielu historyków, masowe strajki na Śląsku, których efektem były ustalenia zawarte w Jastrzębiu, wpłynęły na tempo i skuteczność negocjacji prowadzonych w Gdańsku i Szczecinie, a podpisanie Porozumienia Jastrzębskiego przypieczętowało wcześniejsze umowy. Potwierdzono w nim ustalenia gdańskie oraz m.in. zniesiono czterobrygadowy system pracy w górnictwie, oznaczający konieczność pracy siedem dni w tygodniu. Kluczowym ustaleniem była też zapowiedź wprowadzenia wszystkich sobót wolnych i niedziel.

W tym roku obchodzona jest także 30. rocznica górniczych protestów w 1988 r., które utorowały drogę do przemian ustrojowych w Polsce. W ocenie historyka z IPN dr. Bogusława Tracza, tamte strajki, choć nie były ani najdłuższe, ani najbardziej spektakularne na tle innych ówczesnych protestów robotniczych, doprowadziły do przełamania impasu politycznego trwającego od chwili wprowadzenia stanu wojennego. Najdłużej - od 15 sierpnia do 2 września - strajkowała ówczesna kopalnia Manifest Lipcowy (dziś Zofiówka), gdzie w 1980 r. podpisano Porozumienie Jastrzębskie, i gdzie 15 grudnia 1981 r. - dzień przed masakrą w katowickiej kopalni Wujek - milicja strzelała do strajkujących górników, raniąc kilku z nich. (PAP)

autor: Marek Błoński

mab/ pat/