Ksiądz Jerzy Popiełuszko odprawia mszę za Ojczyznę w kościele pw. św. Stanisława Kostki na Żoliborzu. Warszawa, 1983-05-29. PAP/G. Rogiński
Do Archiwum IPN trafiły nowe materiały ws. zabójstwa ks. Jerzego Popiełuszki. To setki stron zeznań oskarżonych i świadków, protokoły eksperymentów, okazań, wizji lokalnych, a także materiały rzeczowe. Duchowny został zamordowany przez SB w nocy z 19 na 20 października 1984 r.
"Wszystkie te dokumenty i materiały rzeczowe mogą okazać się bardzo przydatne dla historyków i dziennikarzy, którzy badają okoliczności zabójstwa księdza Jerzego Popiełuszki" - podkreśliła w rozmowie z PAP dyrektor Archiwum IPN Marzena Kruk. W jej ocenie, dzięki nowym materiałom będzie można zweryfikować dotąd niedostępne, a zastąpione domysłami ustalenia; również takie ustalenia, które trafiały do opinii publicznej w skąpym zakresie.
Przekazane do Archiwum IPN materiały dotyczące zabójstwa księdza powstały w toku śledztwa i procesów jego zabójców m.in. w Sądzie Wojewódzkim i w Prokuraturze Wojewódzkiej w Toruniu oraz w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie. Księdza Jerzego Popiełuszkę - duszpasterza ludzi pracy, kapelana Solidarności - zamordowali funkcjonariusze SB w nocy z 19 na 20 października 1984 roku. Ich proces (tzw. proces toruński) rozpoczął się dwa miesiące później - 27 grudnia w Sądzie Wojewódzkim w Toruniu.
"To niezwykle obszerny materiał dowodowy - setki zeznań oskarżonych i świadków, także milicjantów, którzy uczestniczyli w akcji wydobycia zwłok księdza Popiełuszki z Wisły. W Archiwum IPN znalazły się również protokoły eksperymentów, okazań, wizji lokalnych, oględzin, konfrontacji, także materiałów poglądowych, dokumentacji fotograficznej. Wśród nowych nabytków są też protokół sekcji zwłok i opinie biegłych" - wymieniła w rozmowie z PAP Teresa Gallewicz-Dołowa, która w Archiwum IPN kieruje pracami Sekcji Kształtowania i Ewidencji Zasobu Archiwalnego.
Wśród dowodów rzeczowych, które trafiły do Archiwum IPN, znajduje się m.in. marynarka kierowcy księdza Popiełuszki - Waldemara Chrostowskiego, którą nosił w noc zabójstwa, a także osobiste kalendarze księdza z odręcznymi wpisami i jego skorowidze teleadresowe.
Archiwiści IPN zwracają uwagę też uwagę na inne nabytki dotyczące kapelana Solidarności, które trafiły do zasobów Instytutu. To np. materiały z ostatecznie umorzonej sprawy z lat 1982-84 przeciwko Jerzemu Popiełuszce o to, że "nadużywał wolności sumienia i wyznania na szkodę interesów PRL". Dzięki nim będzie można poznać prowadzone wobec księdza Popiełuszki działania operacyjne poprzedzające uznanie go za osobę niebezpieczną dla władz komunistycznych oraz poprzedzające zabójstwo. Dokumenty te wskazują na intensywną inwigilację, której był poddany duchowny. Są tam m.in. stenogramy kazań, które mogły nie zachować się w innych zbiorach, a także stenogramy z podsłuchów, także korespondencja między MSW i Episkopatem, który miał "zdyscyplinować" księdza Popiełuszkę.
Nowe dokumenty pochodzą także ze śledztwa dotyczącego "sprawstwa kierowniczego" generałów Władysława Ciastonia i Zenona Płatka, które zostały przekazane do Archiwum IPN z Prokuratury Okręgowej w Warszawie oraz Komendy Głównej Policji. To nie tylko materiały dotyczące generałów SB, ale także np. raport operacji "Zorza" (zabezpieczenie operacyjne wizyty papieża w Polsce), plan działań prewencyjnych MSW w związku z wizytą papieską (np. "pogadanki" z księżmi) czy też materiały dotyczące neutralizacji Solidarności.
"Materiały te mogą być ciekawe nie tylko ze względu na podjętą próbę ukarania mocodawców zabójstwa, w tym w nowych okolicznościach politycznych, czyli po 1989 roku, ale też ze względu na poszerzające się kręgi śledztwa, zahaczające o relacje państwo-Kościół osób i osoby z najwyższych kręgów władzy PRL, MSW i Służby Bezpieczeństwa" - dodała Teresa Gallewicz-Dołowa.
Wśród nowych nabytków są także odtajnione przed kilkoma miesiącami dwa tomy akt Biura Operacyjnego KG Milicji Obywatelskiej. Są to materiały trzech operacji: "Bumerang I" (dotyczy dowozu oskarżonych o zabójstwo księdza na rozprawę), "Bumerang II" (odwiezienie oskarżonych po rozprawie do więzienia) oraz "Pająk" (plan zabezpieczenia operacyjno-fizycznego rozprawy karnej zabójstwa). W ocenie archiwistów IPN, są to ciekawe materiały ze względu na ewentualną próbę zamachu na oskarżonych przez osoby obawiające się ujawnienia "nazwisk" zamieszanych w sprawę morderstwa kapelana Solidarności.
W procesie o zabójstwo ks. Popiełuszki, w którym odbyło się czas 21 rozpraw, oskarżono i skazano na więzienie cztery osoby: kpt. Grzegorza Piotrowskiego (głównego zabójcę księdza) i płk. Adama Pietruszkę (przełożonego Piotrowskiego) na 25 lat pozbawienia wolności, a także por. Leszka Pękalę i por. Waldemara Chmielewskiego odpowiednio na 15 i 14 lat więzienia. Wszyscy byli funkcjonariuszami Departamentu IV MSW, którego celem w latach PRL było zwalczanie Kościoła katolickiego.
Mimo upływu 34 lat od zabójstwa ks. Jerzego do dziś nie wiadomo, czy za zabójcami z IV Departamentu MSW stali wyżej usytuowani mocodawcy.
Norbert Nowotnik (PAP)
nno/ itm/
