Historię, kulturę, literaturę Żydów zamieszkujących niegdyś tereny Zamojszczyzny opisuje monografia „Żydzi w Zamościu i na Zamojszczyźnie”
Monografia jest zbiorem w artykułów 27 różnych autorów, z różnych ośrodków naukowych Polski. „Niewątpliwą zaletą całego tego zbioru jest wieloaspektowość i bogactwo materiału faktograficznego. Zawiera on ogromna liczbę faktów nieznanych lub mało znanych” – podkreślił historyk, prof. KUL Paweł Kras.
„Drugi walor to interdyscyplinarność analiz. Mamy tu różne ujęcia nawet tych samych problemów, z różnych stron – historyka sztuki, historyka, antropologa, kulturoznawcy, literaturoznawcy. Zebrane w tomie artykuły są doskonałym punktem wyjścia do refleksji, a czasem do weryfikacji ustalonego i funkcjonującego szerzej porządku historyczno–kulturowego” – dodał Kras.
W książce wiele miejsca poświecono dziejom, obecności i roli społeczności żydowskiej na Zamojszczyźnie. Opisano m.in. historię Żydów sefardyjskich w Zamościu i Lwowie, rolę Żydów w gospodarce ordynacji Zamojskiej w XVII i XVIII w. a także udział zamojskich Żydów w powstaniach narodowych.
W monografii zawarto także opisy żydowskich miasteczek na Zamojszczyźnie – Lubyczy Królewskiej, Szczebrzeszyna, Izbicy - oraz losy żyjących w nich społeczności podczas okupacji hitlerowskiej. Są także wspomnienia Żydów mieszkających na Zamojszczyźnie, dotyczące okresu Holokaustu m.in. zachowań Polaków wobec Żydów w czasie okupacji i po wojnie.
Osobny dział poświęcony jest twórczości żydowskich pisarzy i poetów piszących w jidysz m.in. Icchoka Lejbusza Pereca, Joela Boala Szema. W monografii są też teksty poświęcone działalności i nauczaniu zamojskich rabinów oraz polskim i żydowskim pisarzom piszącym po polsku i na tematy żydowskie.
W monografii są również fotografie obrazujące żydowskie miasteczka i dzielnice na Zamojszczyźnie, które zgromadził Ośrodek Brama Grodzka - Teatr NN w Lublinie - wśród nich jedyne zdjęcie nieistniejącej już synagogi w Izbicy. Są też artykuły o cmentarzach żydowskich na Zamojszczyźnie i o działalności Centrum „Synagoga” - ośrodka powstałego kilka lat temu w dawnej, odrestaurowanej synagodze w Zamościu.
Zamojska gmina żydowska była niegdyś jedną z największych w Polsce. W XVIII wieku stała się ważnym ośrodkiem badań religijnych. Działały tu drukarnie hebrajskie, wydawano tygodnik „Zamojszczer Sztyme” (Głos Zamojski). Przed wojną w Zamościu Żydzi stanowili prawie połowę mieszkańców tego miasta.
Monografię „Żydzi w Zamościu i na Zamojszczyźnie” wydało Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.(PAP)
ren/ kop/ ls/
