Fundacja Imre Nagya, premiera Węgier z okresu rewolucji węgierskiej 1956 r., zaprotestowała w czwartek przeciwko planom przeniesienia jego pomnika z placu przy parlamencie, gdzie stoi od ponad 20 lat.
„Kuratorium Fundacji Imre Nagya i prezydium Towarzystwa Imre Nagya ze zdumieniem dowiedziały się, że mimo wcześniejszych protestów pomnik Imre Nagya zostanie usunięty z placu Męczenników, gdzie stoi od 22 lat, i przeniesiony w inne miejsce” – napisała Fundacja w oświadczeniu.
Jak podkreślono, Fundacja i Towarzystwo „protestują przeciwko przeniesieniu pomnika Imre Nagya i domagają się pozostawienia go na obecnym miejscu”.
Pomnik Nagya stoi na pl. Męczenników, przylegającym do placu Kossutha, gdzie znajduje się parlament węgierski. Przedstawia Nagya stojącego na mostku i spoglądającego w stronę parlamentu.
W piątek Komisja Pomników Narodowych o Szczególnym Znaczeniu wyraziła wstępną zgodę na przebudowę placu Męczenników i zrekonstruowanie tam pomnika Męczenników Narodowych oraz przeniesienie pomnika Nagya na plac Mari Jaszai przy moście Małgorzaty.
Zdaniem Fundacji i Towarzystwa Imre Nagya zostanie w ten sposób usunięty pomnik „osobistości, która odegrała bezsporną rolę w węgierskiej historii”.
„Metalowa postać Imre Nagya spogląda przez plac Kossutha na parlament, symboliczne miejsca węgierskiej wolności i demokracji. Wszystko to jest organiczną częścią znaczenia pomnika, który chce się teraz wymienić z krótkowzrocznych powodów formalnych na pomnik o wartości wątpliwej pod względem polityki pamięci, artyzmu i pejzażu miasta” – napisano w oświadczeniu.
Pomnik Męczenników Narodowych został postawiony w latach 30., w okresie rządów Miklosa Horthy’ego, i usunięty w 1945 r. Upamiętniał ofiary czerwonego terroru z lat 1918-1919 r. Miał formę wielkiego kamiennego bloku, z którego jednej strony było widać mężczyznę walczącego z potworem symbolizującym komunizm, z drugiej zaś kobietę symbolizującą Hungarię.
Autor projektu przebudowy placu Tamas Wachsler ocenił, że po rekonstrukcji pomnika na całym terenie tego miejsca pamięci o szczególnym znaczeniu zakończy się „leczenie ran po komunistycznym burzeniu pomników”.
Powstanie węgierskie, nazywane również rewolucją węgierską, wybuchło 23 października 1956 roku. Jego uczestnicy domagali się przywrócenia wolności słowa i innych swobód obywatelskich oraz pełnej niezależności od ZSRR. Nagy został premierem dzień po wybuchu powstania. W jego trakcie ogłosił m.in. wystąpienie Węgier z Układu Warszawskiego i anulował system jednopartyjny. Rozpoczęta 4 listopada interwencja wojsk sowieckich w ciągu kilku tygodni krwawo stłumiła powstanie. Władzę na Węgrzech przejął wówczas marionetkowy rząd Janosa Kadara.
Nagy oraz b. minister obrony Pal Maleter, a także pisarz i organizator strajków przeciwko rządowi Kadara, Miklos Gimes, zostali skazani na karę śmierci 15 czerwca 1958 r. Wszystkich trzech stracono dzień później. W październiku 2016 r. węgierski sąd najwyższy, Kuria, poświadczył nieważność wyroków, jakie przeciwko nim zapadły.
Z Budapesztu Małgorzata Wyrzykowska (PAP)
mw/ jo/ mc/
