Celem projektu zrealizowanego z dofinansowaniem środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przez Jerzego Szałygina i Macieja Warchoła z Fundacji Ochrony Wspólnego Dziedzictwa Kulturowego TERPA było stworzenie dokumentacji historyczno-konserwatorskiej projektu technicznego remontu drewnianej kaplicy p.w. Matki Boskiej w Polanach na Białorusi.

Zawarto w niej: opis historii budynku, jego materiałów i konstrukcji, zanotowanie zniszczeń zabytkowej substancji, określenie jego stanu technicznego oraz sformułowanie dokumentacji projektowej niezbędnej do przeprowadzenia prac remontowych i konserwatorskich przy tym niezwykle cennym dla dziedzictwa narodowego obiekcie.

Budynek kaplicy zbudowanej w 1819 r. z fundacji Ambrożego Jankowskiego – miejscowego właściciela dóbr ziemskich, usytuowany jest w północnej części Polan, na terenie cmentarza. Pierwotnie znajdował się naprzeciwko zespołu dworskiego całkowicie zniszczonego po II wojnie światowej. Cała nekropolia położona jest na naturalnym wzniesieniu, ogrodzona płotem murowanym z palonej cegły spojonej zaprawą cementowo-gliniano-wapienną. Kaplica położona jest w najwyższym punkcie cmentarza, w jego centralnej części, ustawiona południkowo. Wejście na teren nekropolii od strony południowej przez szeroką, dwuskrzydłową, metalową bramę ujętą w słupki murowane z cegły, ograniczone od góry również murowanym z cegły łukiem odcinkowym. Naprzeciwko wejścia znajdują się zwały gruzu ze zniszczonego w okresie II wojny światowej Pomnika Czynu Legionowego.

COPYRIGHT

Wszelkie materiały (w szczególności depesze agencyjne, zdjęcia, grafiki, filmy) zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.

Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego w 1887 roku dobra Polany obejmowały folwark z 25 mieszkańcami oraz wieś z 10 domami i 58 mieszkańcami (według spisu z 1864 roku). Miały powierzchnię 42 włók. We wsi ulokowana była katolicka kaplica oraz gorzelnia. Dobra stanowiły cały czas własność rodziny Jankowskich, aż do roku 1945. Po wojnie majątek przejęty został na własność przez państwo białoruskie. Na bazie folwarku i dóbr Polany założony został kołchoz, sam dwór Jankowskich wraz z zabudowaniami zostały całkowicie zniszczone.

Kaplica o konstrukcji wieńcowej, na kamiennym podmurowaniu, nakryta trójspadowym dachem pobitym gontem i pokrytym blachą nieprzerwanie pełniła swoją sakralną funkcję. Poddawana była okresowym remontom polegającym na wymianie pokrycia dachowego oraz malowaniu ścian wewnętrznych (ściany bielone były wapnem). W okresie międzywojennym ściany zewnętrzne kaplicy oszalowane zostały pionowymi deskami z oblistwowaniem, wewnątrz wykonana została, w okresie po II wojnie światowej, olejna lamperia. Ok. 1990 roku na skutek całkowitego zniszczenia podwalin zastąpiono je ceglaną podmurówką wykonując jednocześnie nowy, cementowy fundament przez co naruszono posadowienie i konstrukcję kaplicy (budynek podlega osiadaniu). Po 2010 roku wykonano nowe blaszane porycie dachu oraz nowy wieńczący kalenicę dachu drewniany krzyż.

Właśnie osiadanie budynku i postępujące wskutek tego niszczenie bryły obiektu spowodowało konieczność przeprowadzenia remontu i ustabilizowania budowli m.in. poprzez rekonstrukcję podwalin i naprawę fundamentów. Remont obiektu rozpoczął się w 2017 r. z udziałem środków Gminy Murowana Goślina, przy finansowym wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Beneficjentem dotacji przyznanej w ramach Programu MKiDN „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą” jest Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury i Rekreacji.

oprac. Jerzy Szałygin

abe/mjs