Ignacy Domeyko (1802-1889) Ignacy Domeyko, polski geolog, mineralog, badacz Ameryki Południowej, przyczynił się do gospodarczego rozwoju Chile oraz systemu edukacji w tym kraju. Urodził się 31 lipca 1802 r. w Niedźwiadce Wielkiej (obecnie Białoruś), zmarł 23 stycznia 1889 r. w Santiago w Chile. Był synem prezesa sądu ziemskiego, Hipolita Domeyki herbu Dangiel i Karoliny z Ancutów.
W latach 1816-1822 studiował na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Uniwersytetu Wileńskiego. Wtedy też wstąpił do Towarzystwa Filomatów. Podczas śledztwa prowadzonego przeciwko członkom tego stowarzyszenia wraz z innymi aresztantami uwięziony został w klasztorze Bazylianów w Wilnie. Uniknął wówczas zesłania, ale otrzymał dozór policyjny.
Domeyko, który należał do grona przyjaciół Adama Mickiewicza, stał się pierwowzorem postaci Żegoty z III części „Dziadów”.
Po ukończeniu studiów Ignacy Domeyko gospodarował w majątku Zapole, ale porzucił żywot rolnika na wieść o wybuchu powstania listopadowego. Dołączył do korpusu gen. Dezyderego Chłapowskiego. Po upadku powstania, emigrował najpierw do Drezna, gdzie spotkał się z Adamem Mickiewiczem i Edwardem Odyńcem, a następnie do Francji. Tam, w paryskim École des Mines ukończył studia górnicze. Propozycję objęcia stanowiska wykładowcy chemii i mineralogii w Coquimbo w północnym Chile otrzymał od profesora Armanda Dufrenoy, mineraloga z École des Mines. Zgodził się i przez sześć lat wykładał w Coquimbo, jednocześnie prowadząc badania na terenie niemal całego kraju, a także przesyłając ich wyniki oraz kolekcje minerałów do swej macierzystej uczelni w Paryżu.
Powstaje Muzeum Ignacego Domeyki w Chile
Pochłonięty pracą naukową i badaniami geologicznymi, wspierał jednocześnie organizację nowego uniwersytetu w Santiago, gdzie podjął pracę prowadząc wykłady z chemii, fizyki i mineralogii. Był wieloletnim rektorem tej uczelni, członkiem towarzystw naukowych i autorem wielu publikacji, głównie etnograficznych, geologicznych, odkrywcą zasobów naturalnych Chile. Jego imieniem nazwano wiele obiektów fizjograficznych, znajdujących się przede wszystkim na terenie Chile. W 1848 r. kongres chilijski przyznał mu obywatelstwo tego kraju. Przez cały czas swego pobytu w Chile Ignacy Domeyko utrzymywał ścisłe związki z rodakami na emigracji i w kraju.
Prace konserwatorskie na Cmentarzu Generalnym w Santiago
W 2006 r. pracom konserwatorskim poddany został nagrobek Ignacego Domeyki na Cmentarzu Generalnym w Santiago (Cementerio General de Santiago). Nagrobek ten, wykonany w 1902 r., wieńczy rzeźba portretowa Domeyki autorstwa prawdopodobnie Carlo Corsiego. Prace konserwatorskie przeprowadził dr hab. Janusz Smaza z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Zostały sfinansowane w ramach Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą” na wniosek Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”.
Obecnie w dawnej szkole w La Serena w Chile powstaje Muzeum Ignacego Domeyki, w którym obok stałej ekspozycji znajdą się pomieszczenia służące celom edukacyjnym, wystawienniczym i kulturalnym. Efektem tego polsko-chilijskiego projektu, w który zaangażowały się resorty kultury obu krajów oraz Ambasada RP w Chile, będzie powstanie stałej wystawy muzealnej. Koncepcję scenariusza przygotował zespół kuratorski Muzeum Historii Polski we współpracy z pracującym w Chile polskim duchownym oraz badaczem życia i dokonań Ignacego Domeyki, ks. dr. Marcinem Schmidtem. Oprawę plastyczną zaprojektowali Marek i Maciej Mikulski. Finansowanie prac zapewnia Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP (w 2016 r. w ramach dotacji z Programu MKiDN „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”). W 2017 r. planowane jest otwarcie Muzeum Ignacego Domeyki w La Serena.
oprac. Dorota Janiszewska-Jakubiak (MKiDN)
abe/mjs
