Urodził się w Częstochowie. Był synem Jana, który walczył we wrześniu 1939 r., a potem jako oficer w szeregach Armii Krajowej; po wojnie tworzył struktury Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.
W 1959 r. Janusz Kochanowski zakończył naukę w częstochowskim II Liceum Ogólnokształcącym im. Romualda Traugutta. Podjął studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Pracował tam do końca życia, z wyjątkiem kilkuletniej przerwy. W 1980 r. uzyskał stopień doktora nauk prawnych.
Janusz Kochanowski jako prawnik
Był autorem ponad 100 prac na temat prawa karnego, administracyjnego i stosunków międzynarodowych. Od początku istnienia „Solidarności” zaangażował się w jej funkcjonowanie. W Senacie I kadencji sprawował funkcję eksperta senackiej Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Po jej zakończeniu objął urząd Konsula Generalnego RP w Londynie. Był również wykładowcą na Uniwersytecie Cambridge. Po powrocie do kraju w 1995 r. brał udział w pracach nad nowelizacją kodeksu karnego. Był zwolennikiem konserwatywnego stosunku do polityki karnej.
W 2000 r. został prezesem zarządu założonej przez siebie fundacji „Ius et Lex”, think tanku zajmującego się ochroną praw obywatelskich i legislacją. Był też członkiem innych stowarzyszeń zajmujących się kulturą prawną – Polskiej Rady Ruchu Europejskiego i Brytyjsko-Polskiego Towarzystwa Prawnego. W 2004 r. bez powodzenia wystartował w wyborach do Parlamentu Europejskiego z listy Prawa i Sprawiedliwości.
P. Zaremba: Dr Janusz Kochanowski wbrew swoim wyrazistym poglądom nie był człowiekiem „jednego plemienia”
Janusz Kochanowski jako Rzecznik Praw Obywatelskich
W lutym 2006 r. został wybrany przez Sejm na urząd Rzecznika Praw Obywatelskich. W trakcie pełnienia tej funkcji angażował się nie tylko w inicjatywy ochrony praw obywatelskich i praw człowieka, ale również działania na rzecz rozliczenia systemu komunistycznego i pielęgnowania pamięci historycznej. Popierał lustrację, także w Kościele. W styczniu 2007 r., w czasie kryzysu wywołanego ujawnieniem współpracy abp. Stanisława Wielgusa ze Służbą Bezpieczeństwa, był inicjatorem powołania komisji badającej w zbiorach IPN akta dotyczące postaw duchowieństwa wobec SB.
Realizował wiele przedsięwzięć na rzecz pojednania zwaśnionych narodów. Wysunął pomysł przyznawania nagród dla Ukraińców, którzy ratowali Polaków w czasie II wojny światowej. Medale Virtus et Fraternitas dla tych, którzy w XX w. ratowali obywateli Polski przed zbrodniami, są wręczane od 2019 r. przez prezydenta RP.
W oświadczeniu wydanym 1 września 2009 r., w 70-lecie wybuchu II wojny światowej, Janusz Kochanowski zaapelował, by rocznica ta „była przestrogą, ale i źródłem nadziei na lepszy świat”. Dodał, że „zachowanie patriotycznego dziedzictwa to niewątpliwie nasz pierwszy moralny nakaz”.
Janusz Kochanowski a sprawa Katynia
Ostatnią decyzją Janusza Kochanowskiego jako Rzecznika Praw Obywatelskich było wystosowanie apelu do swojego odpowiednika w Rosji, aby wspólnie uznać Katyń za miejsce pojednania Polaków i Rosjan. „Zwracam się do Pana z apelem, abyśmy wspólnie uznali Katyń za symboliczne miejsce pojednania Polaków i Rosjan. Zbliżenia narodów niszczonych przez dziesięciolecia przez komunizm, które jednak ocaliły swoją tożsamość i podstawowe wartości, a dzisiaj mają wolną wolę współpracować i być dobrymi sąsiadami. Złóżmy hołd ofiarom, pracujmy nad odsłonięciem całej prawdy historycznej, ścigajmy zbrodniarzy. Zło nazywajmy złem, a ludobójstwo ludobójstwem. Ale wyciągnijmy wnioski z historii i dajmy szansę przyszłości” – podkreślał w oświadczeniu z 9 kwietnia 2010 r. Wcześniej apelował do Ministerstwa Edukacji Narodowej o organizowanie wycieczek szkolnych do Katynia.
Za inicjatywy na rzecz osób niepełnosprawnych w marcu 2010 r., w czasie X Festiwalu Twórczości Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie w Krakowie, został odznaczony Medalem św. Brata Alberta. Odbierając wyróżnienie, powiedział: „Szereg podstawowych praw człowieka nie jest w naszym kraju respektowanych, przede wszystkim w stosunku do najsłabszych i wykluczonych”.
Już po jego śmierci, w marcu 2011 r., na jego wniosek Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z konstytucją oraz z międzynarodowymi paktami praw człowieka i obywatela dwa dekrety Rady Państwa PRL związane z wprowadzeniem w 1981 r. stanu wojennego.
Zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu prezydenckiego pod Smoleńskiem w drodze na uroczystości upamiętniające zbrodnię katyńską. Pochowany został na częstochowskim cmentarzu na Kulach. 30 października odsłonięto tablicę pamiątkową na budynku w Częstochowie, gdzie mieszkał. Obok Schroniska dla Niepełnosprawnych w Radwanowicach koło Krakowa zasadzono dąb jego imienia. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2010).
szuk / skp /
