Ruiny Wieży Quistorpa w Szczecinie. 2020 r. Fot. PAP/M. Bielecki
Miłośnicy historii Szczecina spotkali się w sobotę przy ruinach wieży Quistorpa w Lesie Arkońskim, by razem szukać cegieł, płytek i płaskorzeźb. Znaleźli kilkaset elementów budowli zburzonej w 1945 r.
Przy ruinach znanych m.in. z filmu „Młode Wilki” i popularnym miejscu spacerów szczecinian w sobotę przed południem zgromadziło się prawie sto osób. Przyszli w wygodnych ubraniach, z rękawicami roboczymi i przez ponad dwie godziny szukali starych cegieł klinkierowych, płytek, detali architektonicznych i wszelkich pozostałości po wieży Quistorpa, którą w latach 1900-1904 wzniesiono w miejscu zwanym Wzgórzem Arkony, a pod koniec II wojny światowej zburzono.
„Może znajdziemy coś unikatowego. Z zabytkami nigdy nie wiadomo” – powiedział do uczestników akcji miejski konserwator zabytków w Szczecinie Michał Dębowski.
Wzniesiona w latach 1900-1904 wieża widokowa upamiętniała Johannesa Quistorpa, fabrykanta i filantropa. Zbudował ją jego syn Martin, a zaprojektował ją Franz Schwechten, architekt z Berlina. W marcu lub w kwietniu 1945 r. wieża została wysadzona w powietrze, prawdopodobnie dlatego, że była punktem orientacyjnym dla artylerii. Pozostałości konstrukcji z kamienia i cegły przez kilkadziesiąt powojennych lat zdewastowano i rozkradziono. Wiele elementów można znaleźć w okolicznych zaroślach, na leśnych skarpach.
„Szukamy elementów charakterystycznych, o nietypowym kształcie, klinkierowych płytek posadzkowych” – instruował Wiktor Możdżer, prezes stowarzyszenia historycznego Denkmal Pomorze, które współorganizowało akcję.
Już przez pierwszy kwadrans znaleziono kilkadziesiąt cegieł klinkierowych o nietypowych kształtach – ściętych lub obłych, a także betonowe tralki balustrady. Po dwóch godzinach Możdżer poinformował o zgromadzeniu kilkaset elementów wieży.
„Jest dużo detali przyokiennych, ozdobne wypełnienia balustrad, a nawet części umywalki lub ustępu” – powiedział.
Zabezpieczone relikty architektoniczne zostaną zinwentaryzowane i wyeksponowane w specjalnych koszach w pobliżu ruin wieży. Uporządkowanie i zagospodarowanie tego terenu to jeden z projektów szczecińskiego budżetu obywatelskiego z 2022 r. Zadanie wpisano do budżetu miasta (194,5 tys. zł). W ubiegłym roku pracownia architektoniczna przygotowała stosowną dokumentację, uzyskano pozwolenia budowlane i w drugim półroczu br. ma zostać wybrany wykonawca prac.
Ruiny wieży zostaną oczyszczone z graffiti i z samosiejek. Wykonane zostaną balustrady zabezpieczające wejścia. Będzie tablica z obrysem wieży i z informacjami o jej historii. Zaplanowano nowe nasadzenia (cieniolubne byliny) i uporządkowanie okolicznych ścieżek.
W akcji uczestniczyli pracownicy Zakładu Usług Komunalnych (gospodarz terenu), członkowie rady osiedla i miłośnicy historii z Denkmal Pomorze, ale również aktor Teatru Współczesnego w Szczecinie Konrad Pawicki, odtwórca głównej roli w filmie dokumentalnym „Johannes Quistorp” wyprodukowanym w ubiegłym roku.
Autor monografii „Szczecińska Wieża Quistorpa. Od monumentu po ruinę.” Damian Kolasa przypomniał, że 14 maja br. przypada 120. rocznica uroczystego otwarcia wieży. W tym miesiącu dla upamiętnienia 125. rocznicy śmierci Johannesa zaplanowano w Szczecinie m.in. historyczne spacery śladami Quistorpów.
Ta rodzina przedsiębiorców i filantropów w drugiej poł. XIX w. ufundowała miastu m.in. zakład opiekuńczy Bethanien, tereny pod największy park czy np. budowę szkoły. Zainicjowała też budowę nowych zielonych dzielnic, m.in. Westendu. Quistorp, jako właściciel fabryki cementu w Lubinie, zbudował 150 mieszkań dla pracowników, bibliotekę i sierociniec.
Upamiętniająca go wieża na Wzgórzu Arkony miała 45 m wysokości (z masztem 52 m). Zachowała się podstawa zbudowana z kamienia. Na pierwszym piętrze były restauracja i sala wystawowa, a wyżej – taras. W środkowej jego części była sześcioboczna podstawa ceglanej wieży, która wyżej miała kształt cylindryczny. Zwieńczona była wieżyczkami.
W 1995 r. w ruinach wieży Quistorpa nakręcono sekwencję scen opowiadającego o szczecińskich przemytnikach i gangsterach filmu „Młode wilki”. (PAP)
tma/ joz/
