Polityka historyczna II Rzeczypospolitej była tematem dyskusji historyków, którzy we wtorek w Senacie wzięli udział w konferencji naukowej z okazji 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Jednym z wątków dyskusji był optymizm Polaków przed 100 laty.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej Polacy - jak powiedział otwierając dyskusję historyk i senator PiS prof. Jan Żaryn - nabrali "niesamowitego zbiorowego optymizmu" dotyczącego odradzającej się Polski. Podkreślił, że było to do pewnego stopnia niewytłumaczalne w obliczu tragedii, jaką ludziom w Europie przyniosła wojna. Optymizm Polaków - jak wyjaśnił - wiązał się jednak z nadzieją na odzyskanie własnej państwowości; przełamywano przy tym malkontenctwo.
"Można to porównać do dzisiejszego czasu. Mówimy bardzo często, że walkę między sobą toczy ta doktryna o potrzebie wstydu i o potrzebie dumy. I gdzieś jesteśmy dzisiaj w Rzeczypospolitej między tymi narracjami, gdzie z jednej strony dominowała czy nadal jest używana ta sekwencja złych czynów narodu polskiego, za które mamy się wstydzić, prawdziwych czy fałszywych, albo z drugiej strony właśnie duma pokazująca tylko i wyłącznie te pozytywne nasze strony z przeszłości" - zauważył Żaryn, dodając, że w okresie odradzania się Polski po latach zaborów wśród Polaków dominowała postawa dumy.
Historyk zwrócił także uwagę na rolę kultury polskiej w latach II Rzeczypospolitej i powszechną chęć uczestnictwa Polaków w jej przejawach, m.in. w literaturze, teatrze, malarstwie. Jego zdaniem, treści, które niosły wówczas dzieła sztuki w znaczący sposób kształtowały politykę historyczną państwa, która miała charakter patriotyczny.
Ponadto Żaryn przypomniał znaczenie - zróżnicowanych mimo zamachu majowego z 1926 r. - mitów założycielskich II Rzeczypospolitej, które umacniały polskie społeczeństwo. Poza mitem dotyczącym powstańców styczniowych czy Józefa Piłsudskiego silny był np. mit Józefa Hallera - dowódcy Błękitnej Armii lub mit związany z życiem i działalnością Ignacego Jana Paderewskiego, a także Romana Dmowskiego, choć - jak zaznaczył Żaryn - przywódca obozu narodowego nie znosił słowa mit.
"II Rzeczypospolita zdołała wytworzyć własne mity wynikające z takiego pluralizmu pamięci, który był dławiony przez piłsudczyków po 1926 roku, ale szczęśliwie to dławienie nie wyszło skutecznie" - ocenił senator PiS.
Dr hab. Piotr Cichoracki z Uniwersytetu Wrocławskiego zgodził się z Żarynem, że u progu II Rzeczypospolitej Polacy byli optymistami, ale tylko wśród elit intelektualnych i społecznych. "Jeżeli spojrzymy na całe społeczeństwo II Rzeczypospolitej to mam wrażenie, że można raczej mówić o zbiorowym zmęczeniu, a nie o optymizmie. Cztery lata wojny, olbrzymie zniszczenia, bardzo ciężka, przede wszystkim pod względem ekonomicznym, okupacja austriacko-niemiecka ziem niegdysiejszego zaboru rosyjskiego wyczerpały społeczeństwo polskie" - przekonywał historyk.
"Sukcesem było to, że to społeczeństwo nie poszło drogą radykalizmu, nie poszło drogą rewolucji, a takie przykłady miało przecież naokoło" - dodał.
Dr hab. Paweł Skibiński z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego z kolei nie zgodził się z Cichorackim przekonując, że polskie społeczeństwo przed 100 laty dało "dowody zupełnego braku wyczerpania". Mimo zaangażowania Polaków w służbie wojskowej na frontach I wojny światowej - jak mówił Skibiński - byli oni w stanie, np. w Wielkopolsce, podjąć kolejny zbrojny wysiłek w walce o niepodległość.
"Jeżeli pan profesor mówi o zmęczeniu, to jak można wytłumaczyć fakt, że we Lwowie przez trzy tygodnie (w listopadzie 1918 r. - PAP) walki są podtrzymywane przez formacje ochotnicze złożone z dzieci i emerytów (...). Stopień wyczerpania mentalnego wojną jest niewielki" - uznał Skibiński. Przypomniał też o wielkiej radości i mobilizacji Polaków w związku z odzyskaną niepodległością.
Konferencję naukową "Odbudowa państwa polskiego - prawo i polityka historyczna po 1918 r.", której całość w formie materiału wideo jest dostępna na stronach Senatu, zorganizowała senacka Komisja Nauki, Edukacji i Sportu przy współudziale Instytutu Pamięci Narodowej. W jej trakcie prawnicy i historycy przedstawili etapy budowy porządku prawnego w II Rzeczypospolitej, a także najważniejsze filary budowy świadomości historycznej w tym okresie. (PAP)
nno/ agz/
