Wyobrażenie Jadwigi z wizerunków królów polskich autorstwa Aleksandra Lessera (XIX w.). Fot. Wikipedia.
16 października 1384 r. arcybiskup gnieźnieński Bodzęta w katedrze wawelskiej koronował Jadwigę na króla Polski. Jej panowanie doprowadziło Polskę do zawarcia unii z Litwą i narodzin dynastii jagiellońskiej.
Urodziła się w 1373 lub 1374 r. w Wyszehradzie lub stolicy Królestwa Węgier Budzie. Była córką króla Węgier i Polski Ludwika Węgierskiego oraz Elżbiety Bośniaczki. Imię otrzymała po matce Kazimierza Wielkiego lub świętej Jadwidze Śląskiej.
Jej rodzina od najmłodszych lat przygotowywała królewnę do panowania nad krajami kontrolowanymi przez dynastię andegaweńską. Ludwik Węgierski na mocy umowy z Kazimierzem Wielkim objął po jego śmierci polski tron. Całość jego panowania była podporządkowana zapewnieniu kontroli Andegawenów nad Polską. Węgierska rodzina królewska nie doczekała się jednak męskich potomków. Dla Ludwika drogą do budowy potęgi były więc korzystne mariaże jego trzech córek. W 1375 r. król doprowadził do zawarcia umowy małżeńskiej, na której podstawie Jadwiga miała zostać żoną ośmioletniego arcyksięcia Styrii, Karyntii i Krainy Wilhelma Habsburga. Trzy lata później odbyła się ceremonia zaręczyn.
Początkowo do objęcia tronu polskiego Ludwik przeznaczył najstarszą córkę Katarzynę, a po jej śmierci Marię i jej męża Zygmunta Luksemburskiego. Jadwidze miał przypaść tron w Budzie. Kandydatury córek Ludwika wywoływały jednak gwałtowny sprzeciw polskich możnych i duchownych. Ludwik próbował doprowadzić do zgody przez nadawanie licznych przywilejów rycerskich (m.in. przywilej koszycki).
Śmierć Ludwika Węgierskiego w 1382 r. otworzyła nowy etap walk o polską koronę. Rycerstwo z Małopolski poparło kandydaturę Jadwigi. Wielkopolanie wspierali księcia mazowieckiego Siemowita IV. Ostatecznie zaproponowali, aby zawarł małżeństwo z Jadwigą. Sam Siemowit planował nawet porwanie Jadwigi podczas jej podróży do Polski. Ostatecznie ambitne plany władcy Mazowsza pokrzyżował najazd wojsk węgierskich na jego księstwo.
16 października 1384 r. arcybiskup gnieźnieński Bodzęta w katedrze wawelskiej koronował Jadwigę na króla Polski. Problemem pozostawała kwestia jej ślubu. Elity Małopolski zdecydowały, że mariaż z przedstawicielem Habsburgów jest niekorzystny dla Polski. Wysunięto ideę ślubu Jadwigi z wielkim księciem Litwy Jagiełłą, którego do sojuszu z Polską popychało niebezpieczeństwo ze strony Krzyżaków. Podczas negocjacji z Litwinami i nieobecności panów małopolskich swoje prawa do małżeństwa z Jadwigą próbował wyegzekwować Wilhelm Habsburg. Arcyksiążę nie został wpuszczony na Wawel mimo żądań Jadwigi i jej matki.
W sierpniu 1385 r. polscy posłowie zawarli w Krewie układ z księciem Jagiełłą. Według jego zapisów Jagiełło zgadzał się przyjąć chrzest, poślubić Jadwigę i zwrócić wszystkie ziemie należące do Polski. W zamian miał otrzymać polski tron.
15 lutego 1386 r. Jagiełło przyjął chrzest i imię Władysław, trzy dni później poślubił Jadwigę, a 4 marca został koronowany na króla Polski. W ten sposób rozpoczął się okres współrządów Jagiełły i Jadwigi.
Świadectwem równej pozycji współwładców Polski była wyprawa wojenna poprowadzona przez Jadwigę. Jej celem było odzyskanie dla Polski Rusi Halicko-Włodzimierskiej. Ludwik Węgierski postanowił, że tron tej części władztwa Andegawenów ma objąć Jadwiga. Niemal wszystkie załogi węgierskie na Rusi wydały kontrolowane przez siebie miasta bez walki. Konsekwencją opanowania Rusi było rozszerzenie polskich wpływów w regionie. W 1387 r. we Lwowie hołd polsko-litewskiej parze królewskiej złożył hospodar Mołdawii, dwa lata później został przypieczętowany sojusz z hospodarem wołoskim. Kwestię przynależności Rusi Halickiej ostatecznie potwierdzono w 1397 r., gdy Zygmunt Luksemburski zrzekł się praw do tych ziem.
Na początku 1399 r. ogłoszono, że Jadwiga i Jagiełło spodziewają się od dawna wyczekiwanego potomka. Ojcem chrzestnym następcy miał być papież Bonifacy IX. W czerwcu królowa urodziła córkę – Elżbietę Bonifację. Dziecko zmarło 13 lipca. Cztery dni później na skutek powikłań poporodowych zmarła Jadwiga.
Jej śmierć została przyjęta z powszechnym żalem. Królowa zmarła w opinii świętości. Potwierdzeniem jej działalności były liczne zapisy dobroczynne, m.in. dla Akademii Krakowskiej. Dochody ze sprzedaży należących do królowej kosztowności zgodnie z jej testamentem zostały przeznaczone na odnowienie uczelni. Jadwiga była znana również z licznych fundacji na rzecz szpitali i kościołów oraz hojnego wsparcia dla ubogich.
W latach dwudziestych XV wieku archidiecezja gnieźnieńska podjęła pierwsze działania w celu wyniesienia Jadwigi na ołtarze. Wysiłki te znalazły swój pomyślny finał dopiero w roku 1979 – 31 maja, dwa dni przed I pielgrzymką do Polski, Jan Paweł II beatyfikował Jadwigę przez zatwierdzenie jej kultu w archidiecezji krakowskiej. 8 czerwca 1997 r., podczas mszy św. sprawowanej na krakowskich błoniach, papież Polak ogłosił Jadwigę świętą oraz patronką Polaków i apostołką Litwy.
„Wszelkim materialnym i duchowym dobrem hojnie ubogacała swą drugą ojczyznę. Biegła w kunszcie dyplomatycznym, położyła podwaliny pod wielkość XV-wiecznej Polski. Ożywiała religijną i kulturalną współpracę między narodami, a jej wrażliwość na krzywdy społeczne wielekroć była sławiona przez poddanych” – podkreślił Jan Paweł II w homilii mszy kanonizacyjnej.
szuk/ arch/
