Hala Stulecia we Wrocławia podczas Wystawy Ziem Zachodnich w 1948 r., fot. PAP/CAF/Kondracki
Na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO wpisanych zostało dotąd kilkanaście obiektów i unikatowych miejsc w Polsce. Pierwsze z nich - historyczne stare miasto w Krakowie oraz zabytkowa kopalnia soli w Wieliczce – zostały wpisane w 1978 roku.
Umieszczenie na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO to potwierdzenie walorów, m.in. historycznych, wyróżnianego w ten sposób miejsca lub obiektu.
Wśród kilkunastu miejsc i obiektów wpisanych na listę UNESCO, które znajdują się na terytorium Polski są zarówno takie, które są związane z historią Polski, jak i inne - stworzone w czasach, gdy dany obszar do Polski nie należał.
Do tych pierwszych należą np. historyczne Stare Miasto w Krakowie i Wieliczka (wraz z Bochnią), drewniane kościoły w południowej Małopolsce (m.in. w Lipnicy Murowanej), Stare Miasto w Warszawie, sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej oraz Stare Miasto w Zamościu.
Obiekty z listy UNESCO w Polsce
Do tych drugich - Zamek Krzyżacki w Malborku, Park Mużakowski oraz wrocławska Hala Stulecia.
W ciągu kilkudziesięciu lat zdążyły się one zapisać w historii i kulturze Polski.
Wrocławska Hala Stulecia, po II wojnie światowej znana jako Hala Ludowa, została wzniesiona w 1913 roku - w stulecie wojny z Napoleonem, która była uważana przez Niemców za przełomowy moment w ich historii. To właśnie we Wrocławiu (wtedy Breslau) król Prus Fryderyk Wilhelm III wydał odezwę wzywającą do powszechnego oporu przeciwko Napoleonowi.
Budową kierował Max Berg, który był głównym architektem Wrocławia w latach 1908-1925.
Hala z kopułą żelbetową o rozpiętości 67 metrów w momencie powstania była obiektem wyjątkowym; większe rozmiary osiągały wówczas tylko nieliczne konstrukcje stalowe.
Obiekt ma 42 metry wysokości, maksymalna jego szerokość w środku wynosi 95 metrów, a dostępna powierzchnia - 14 tys. metrów kw. Oprócz samej centralnej hali, w budynku znajduje się jeszcze 56 innych pomieszczeń wystawienniczych, ma obszerne okrążające główną salę kuluary, a całość może pomieścić na widowni 10 tys. osób.
Dzięki takim walorom wrocławska Hala Stulecia gościła różne wielkie imprezy - w 1917 r. pierwsze targi przemysłowe, trzy lata później - wielką wystawę sztuki współczesnej, zaś za polskich czasów - Wystawę Ziem Odzyskanych i Kongres Intelektualistów (w 1948 r. z udziałem m.in. Pabla Picassa i Ireny Joliot-Curie) oraz Kongres Eucharystyczny w 1997 r., na którym był obecny papież Jan Paweł II.
W Hali Stulecia zorganizowano również wiele wielkich imprez kulturalnych i sportowych. W 1966 r. gościła w niej Marlena Dietrich, wystawiano w niej opery.
Niezwykłą architekturę Hali Stulecia doceniali też nieraz filmowcy. W 2023 r. kręcono w niej np. zdjęcia do filmu "Igrzyska śmierci. Ballada ptaków i węży".
W latach 2009-2011 na gruntowny remont hali wydano ponad 100 mln zł. Wymieniono m.in. całą stolarkę okienną i odrestaurowano elewację budynku. Kolejnym etapem było wybudowanie nowego Regionalnego Centrum Turystyki Biznesowej i Wrocławskiego Centrum Kongresowego. Realizacja budowy w zabytkowym miejscu była możliwa dzięki zachowanym, a niezrealizowanym planom rozbudowy autorstwa Maxa Berga.
Sąsiadujący z Halą Stulecia Pawilon Czterech Kopuł wybudowano w latach 1912-1913.
Modernistyczny budynek zaprojektował niemiecki architekt Hans Poelzig. Po II wojnie światowej pomieszczenia Pawilonu Czterech Kopuł były wykorzystywane przez filmowców z Wytwórni Filmów Fabularnych we Wrocławiu.
Wykonany w ostatnich latach remont Pawilonu Czterech Kopuł kosztował ponad 80 mln zł. Dzięki remontowi oraz na skutek zadaszenia dziedzińca pomiędzy kopułami pozyskano 6 tys. metrów kw. powierzchni wystawienniczej. Muzeum Narodowe we Wrocławiu w czerwcu 2016 r. otworzyło w Pawilonie Muzeum Sztuki Współczesnej.
13 lipca 2006 r. podczas odbywającej się w Wilnie 30. Konwencji Dziedzictwa Kultury UNESCO wrocławska Hala Stulecia wraz z Pawilonem Czterech Kopuł została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako pionierskie osiągnięcie inżynierii i architektury XX stulecia. Obiekt uznany został za twórczy i innowacyjny przykład rozwoju technik budowlanych w dużych konstrukcjach zbrojonych, wyznaczający jeden z punktów zwrotnych w historii wykorzystywania stali do wzmocnienia struktur budowlanych.
W ostatnich kilku latach do listy Światowego Dziedzictwa UNESCO dołączyły kolejne obiekty i miejsca w Polsce: kopalnie rud cynku, srebra i ołowiu w Tarnowskich Górach oraz Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego na skraju Gór Świętokrzyskich. (PAP)
jkrz/
