Otwarto Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej

Zdaniem prof. Piotra Glińskiego, muzeum jest niezwykle potrzebną instytucją pamięci, którą można scharakteryzować poprzez trzy właściwości. „Po pierwsze, to jest instytucja o charakterze tożsamościowo-wspólnotowym. Ona się odnosi przede wszystkim do pamięci o wspólnocie i o kształtowaniu się tożsamości tej wspólnoty. A jak ważna, podstawowa dla trwania naszej cywilizacji, jest właśnie wartość, jaką jest tożsamość wspólnotowa - my wiemy o tym od lat. (…) Los narodów zależy od siły ich tożsamości. (…) Dlatego od lat nasze zaangażowanie w sprawy publiczne polega na świadomej polityce historycznej" – powiedział.

Drugą cechą jest fakt, że nowe muzeum jest kolejną instytucją pamięci, która „zaprzecza białym plamom, odzyskuje pamięć”. „Przez całe lata wiele tych instytucji - które były i są Polsce potrzebne właśnie dlatego, że budują naszą tożsamość i siłę naszej wspólnoty - nie było tworzonych i nie było budowanych. Dla mnie to jest powód do satysfakcji, że one w tej chwili powstają" - powiedział prof. Gliński.

Zdaniem wicepremiera, trzecią cechą jest "nowoczesny profesjonalizm". "Te instytucje pamięci, które budujemy w całej Polsce, są realizowane przede wszystkim przez środowisko profesjonalistów, muzealników polskich. Ze wsparciem na ogół samorządów, lokalnych polityków, wszystkich ludzi, którym dobro Polski leży na sercu. To są instytucje nowoczesne i profesjonalne, nastawione na nowoczesne edukowanie kolejnych pokoleń, ale także na włączanie wszystkich grup wiekowych społeczeństw lokalnych, także seniorów" - zaznaczył.

Prof. Gliński zwrócił uwagę, że tuż obok nowej instytucji istnieje Muzeum Auschwitz. „Liczymy na ich wspaniałą synergię” – dodał.

Prof. Gliński zwrócił uwagę, że tuż obok nowej instytucji istnieje Muzeum Auschwitz. „Liczymy na ich wspaniałą synergię” – dodał.

Podczas uroczystości głos zabrała 99-letnia dziś Józefa Handzlik. „Długo czekaliśmy na te chwilę. (…) Cieszę się, że muzeum powstało, że można powiedzieć, jak wyglądała sytuacja. (…) Przeszliśmy bardzo dużo w tamtym czasie w Brzezince. Wysiedlono nas. Ciągle widzę moją mamusię, która dostała zawału. (…) Trudno o tym mówić. Łzy wciąż napływają” – mówiła. Seniorka, jako nastolatka, pomagała swojej koleżance umieszczonej przez Niemców w Auschwitz. Przekazywała jej m.in. lekarstwa. Dziewczyna przetrwała obóz.

Wśród uczestników otwarcia była także Wanda Saternus. W czasie wojny, jako nastolatka, pomagała więźniom obozu. „Mama codziennie gotowała zupę. Nosiłam ją więźniom, którzy pracowali w Broszkowicach. Kapo był dobry. Ostrzegał mnie przez esesmanem. (…) Nie bałam się, choć krzyczeli na mnie: +schweine kinder+. Pomagała, bo było mi żal tych ludzi. (…). Mam 92 lata, ale wszystko pamiętam” – powiedziała.

Zdaniem Beaty Szydło, byłej premier, która zabiegała o utworzenie muzeum, otwarcie jest ważnym dla niej momentem. „Mogę oddać hołd moim bliskim, mojej rodzinie, która była zaangażowana (…) w pomoc. To też ważny dzień, ponieważ powstało miejsce, które może jednoczyć społeczność. (…) To się należało tu mieszkającym. Wiemy, jak trudne mieli życie; jak zmagali się w czasie wojny z tragedią w obozie Auschwitz; musieli być świadkami. Żyli pod presją, bali się, a jednak wielu zaangażowało się w pomoc. Potem musieli się przebić z prawdziwą opowieścią o tym miejscu” – powiedziała dziennikarzom.

Beata Szydło podkreśliła, że nowe muzeum „nie jest podsumowaniem pewnej historii”. „Ono jest początkiem historii. Dziś zaczyna się wielka misja tego miejsca” – powiedziała.

Muzeum Pamięci jest nową placówką. Idea stworzenia stałej ekspozycji poświęconej mieszkańcom i ich zaangażowaniu w pomoc zrodziła się wiele lat temu wśród działaczy Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Rodzin Oświęcimskich, a potem stowarzyszenia Auschwitz Memento.

List intencyjny w sprawie utworzenia muzeum przedstawiciele resortu kultury i starostwa oświęcimskiego podpisali 14 czerwca 2018 r., w rocznicę pierwszego transportu Polaków do Auschwitz. Placówka powstała w budynku zwanym Lagerhaus, który jest położony ok. 200 m od byłego niemieckiego obozu. Prace budowlane rozpoczęły się wiosną 2020 r. i zakończyły w ub.r. Potem nastąpił montaż wystawy.

Wśród uczestników otwarcia była także Wanda Saternus. W czasie wojny, jako nastolatka, pomagała więźniom obozu. „Mama codziennie gotowała zupę. Nosiłam ją więźniom, którzy pracowali w Broszkowicach. Kapo był dobry. Ostrzegał mnie przez esesmanem. (…) Nie bałam się, choć krzyczeli na mnie: +schweine kinder+. Pomagała, bo było mi żal tych ludzi. (…). Mam 92 lata, ale wszystko pamiętam” – powiedziała.

Istotą multimedialnej ekspozycji są wspomnienia świadków wzbogacone zdjęciami, dokumentami i artefaktami. Wśród eksponatów są m.in. pamiątki po Helenie Płotnickiej, która pomagała więźniom Auschwitz, za co została zgładzona przez Niemców w obozie. Jest też wyposażenie apteki Marii Bobrzeckiej, farmaceutki z Brzeszcz dostarczającej leki więźniom. Walizka z Brzezinki stanowi symbol wysiedleń mieszkańców, gdy Niemcy tworzyli obóz.

Wystawa zlokalizowana jest na trzech piętrach. Pierwsza strefa przybliża ziemię oświęcimską. W drugiej zwiedzający poznają życie mieszkańców przed wojną i podczas okupacji niemieckiej. Ekspozycja w części poświęconej wojnie ma formę labiryntu. W wydzielonych przestrzeniach zwiedzający ma możliwość wysłuchania wspomnień Polaków zaangażowanych w pomoc więźniom. Trzecia strefa symbolizuje bezpieczne miejsce zagwarantowane przez polskie rodziny uciekającym z obozu. Jej ostatnia część opowiada o pierwszych miesiącach po zakończeniu wojny, a także o represjach, jakich doświadczali mieszkańcy za swoją działalność w czasie wojny. Kontynuacją wystawy stałej jest na zewnątrz "ścieżka superbohaterów". Upamiętnia dzieci, które w czasie wojny pomagały więźniom.

Mieszkańcy Oświęcimia i okolicy obejrzą muzeum 1 maja. Dzień później będzie ogólnie dostępne. W maju i czerwcu wstęp będzie bezpłatny.

Budynek, w którym mieści się muzeum, został wzniesiony przed 1916 r. dla potrzeb piekarni. Od 1924 r. był magazynem surowca Zakładu Polskiego Monopolu Tytoniowego. W latach 1940-44, jako tzw. Lagerhaus, był magazynem kaszy, mąki i cukru dla obozowej załogi SS. Po wojnie należał do Okręgowego Przedsiębiorstwa Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego Państwowych Zakładów Zbożowych w Krakowie. Przez wiele lat stał opuszczony i popadał w ruinę. Kilka lat temu przeprowadzono w nim prace zabezpieczające i wzmacniające konstrukcję budynku. Obecnie jest on własnością starostwa.

Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów. W Auschwitz ginęli Polacy, Romowie, jeńcy sowieccy i osoby innej narodowości.

Historycy z Muzeum Auschwitz ustalili ok. 1,2 tys. nazwisk osób, które angażowały się w pomoc więźniom. Na terenie przyobozowym działał też ruch oporu, a szczególnie oddział partyzancki Armii Krajowej „Sosienki” pod dowództwem mjr. Jana Wawrzyczka. (PAP)

Autorzy: Marek Szafrański i Daria Porycka

szf/ dap/ dki/