Premier Mateusz Morawiecki złożył w czwartek na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach kwiaty na grobie śp. Jana Olszewskiego w rocznicę jego 90. urodzin.
Olszewski urodził się 20 sierpnia 1930 roku w Warszawie; pochodził z rodziny kolejarskiej związanej z PPS. Matka Jana Olszewskiego była stryjeczną siostrą Stefana Okrzei - powieszonego w 1905 roku na stokach Cytadeli Warszawskiej działacza niepodległościowego i socjalistycznego, który stał się symbolem walk rewolucyjnych i niepodległościowych. W czasie okupacji Jan Olszewski działał w Szarych Szeregach. W Powstaniu Warszawskim był łącznikiem. Po wojnie studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, Wydział Prawa UW ukończył w 1953 roku.
90 lat temu urodził się Jan Olszewski
Olszewski w latach 60. bronił w procesach politycznych m.in.: Jacka Kuronia, Karola Modzelewskiego, Melchiora Wańkowicza, Janusza Szpotańskiego, Wojciecha Ziembińskiego. W 1975 roku podpisał "List 59" - protest przeciw poprawkom wprowadzającym do konstytucji PRL przewodnią rolę PZPR i sojusz z ZSRR. W 1976 roku bronił w sądach robotników Radomia i Ursusa. Współpracował z KOR i Ruchem Obrony Praw Człowieka i Obywatela.
W 1980 r. doradzał Solidarności i Lechowi Wałęsie. W sierpniu 1980 roku mecenas Olszewski współpracował przy organizowaniu strajków w Warszawie. Kiedy ogłoszono stan wojenny, przebywał w Gdańsku i prawdopodobnie dzięki temu uniknął aresztowania. Wrócił do Warszawy, gdzie natychmiast pojechał do siedziby Episkopatu Polski. Z ramienia sekretarza episkopatu abp Bronisława Dąbrowskiego prowadził pertraktacje z władzami ws. zwolnienia z więzień i obozów internowania osób chorych. Stale współpracował z podziemną Solidarnością. Bronił w sądach m.in.: Lecha Wałęsę, Zbigniewa Romaszewskiego, Zbigniewa Bujaka.
W 1988 roku współtworzył Komitet Obywatelski przy Lechu Wałęsie. Opowiadał się przeciwko porozumieniu z komunistami. Odmówił objęcia z ramienia tzw. strony społecznej stanowiska przewodniczącego "podstolika" ds. reformy prawa i sądów przy Okrągłym Stole. Został jego ekspertem. O tamtym momencie opowiadał w 1996 r. w "Arcanach": "Sceptycyzm zachowałem do samego końca, do pojawienia się idei okrągłego stołu. Nie uważałem samej tej idei za złą, uważałem tylko, że czas pracuje dla nas, my się spieszyć nie potrzebujemy, tamci się spieszą. I to był główny powód, dla którego odmówiłem propozycji, by objąć kierownictwo grupy, która miała z naszej strony omawiać przy okrągłym stole sprawy wymiaru sprawiedliwości itp. – tzw. podstolika prawnego. Natomiast, kiedy prof. Adam Strzembosz to objął, uznałem, że nie mogę nie udzielić jego grupie pomocy w zakresie mojej wiedzy czy doświadczenia, w charakterze eksperta. W ten sposób mogłem przynajmniej na takim roboczym pułapie obserwować, jak przebiegała cała ta procedura".
P. Gliński o Janie Olszewskim: wzór polityka oddanego bezwarunkowo prawdzie i dobru wspólnemu
Był pełnomocnikiem rodziny ks. Jerzego Popiełuszki podczas procesu jego zabójców z SB. W 1989 został członkiem Niezależnego Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej, a w 1990 był współzałożycielem i fundatorem Polskiej Fundacji Katyńskiej.
Zwieńczeniem kariery politycznej Olszewskiego była funkcja szefa rządu. W 1991 roku Wałęsa powołał go na premiera, a 23 grudnia 1991 jego rząd otrzymał wotum zaufania od Sejmu - pierwszego po wojnie wybranego w pełni wolnych wyborach.
Ujawnienie archiwaliów SB przez ówczesnego szefa MSW Antoniego Macierewicza poprzedziło upadek rządu Jana Olszewskiego w nocy z 4 na 5 czerwca 1992 roku, określanej później jako "noc teczek". 4 czerwca rano do Sejmu trafiły koperty z tzw. listą Macierewicza, na której znajdowały się nazwiska polityków figurujących w archiwach MSW jako tajni współpracownicy komunistycznych służb specjalnych.
Od 1990 r. należał do Porozumienia Centrum. Kiedy w 1992 roku PC podzieliło się, Olszewski stanął na czele Ruchu dla Rzeczypospolitej. Po klęsce wyborczej 19 września 1993 roku stracił przywództwo na rzecz Romualda Szeremietiewa. Przed wyborami prezydenckimi w 1995 roku Olszewski brał udział w organizowanym przez "S" konklawe w Konwencie św. Katarzyny. Konwent miał m.in. rozstrzygnąć spory zwolenników Olszewskiego i Hanny Gronkiewicz-Waltz. Wystartowali oboje. Były premier z większym powodzeniem - zajął 4. miejsce, uzyskując 6,86 proc. poparcia. Po wyborach powstał Ruch Obrony Polski – partia, której był wieloletnim liderem.
P. Zaremba: życie Jana Olszewskiego to dzieje najlepszej części polskiej inteligencji po II wojnie
ROP nie wszedł w 1996 roku do Akcji Wyborczej Solidarność. W wyborach ROP uzyskał 5,56 proc. poparcia i wprowadził do Sejmu 6 posłów pozostających w opozycji.
W 2001 r. wybrany do Sejmu z list Ligi Polskich Rodzin, wystąpił z klubu latem 2002 r. Olszewski, Tadeusz Kędziak i Henryk Lewczuk utworzyli wtedy Koło Poselskie Ruchu Odbudowy Polski. Przed wyborami w 2005 r. utworzył - wraz z Antonim Macierewiczem - Ruch Patriotyczny. Partia nie weszła do parlamentu.
W latach 1989-1991 i 2005-2006 Olszewski zasiadał w Trybunale Stanu. W kwietniu 2006 roku został doradcą prezydenta Lecha Kaczyńskiego do spraw politycznych. 20 stycznia 2011 roku zrezygnował z funkcji przewodniczącego ROP.
Jan Olszewski zmarł 7 lutego 2019 r. w Warszawie. (PAP)
rbk/ brw/
