Prof. J. Żaryn: polscy kapłani w Dachau zachowali swoją godność

W 2002 roku polski Episkopat ustanowił 29 kwietnia Dniem Męczeństwa Duchowieństwa Polskiego. Celem było upamiętnienie księży, którzy byli ofiarami systemów totalitarnych, szczególnie nazizmu i komunizmu. Centralne uroczystości odbędą się w narodowym sanktuarium św. Józefa w Kaliszu. To za jego wstawiennictwem polscy kapłani prosili o ocalenie życia.

Prof. Żaryn powiedział, że nie sposób zrozumieć polskiej historii i polskiego męczeństwa, bez dostrzeżenia roli duchowieństwa w kształtowaniu polskiej tkanki narodowej i społecznej.

OGLĄDAJ RÓWNIEŻ

Prof. J. Żaryn: Kościół rzymskokatolicki na ziemiach polskich był przez okupantów postrzegany jako synonim polskości

"Dla okupanta niemieckiego i sowieckiego duchowieństwo katolickie było synonimem polskiej elity intelektualnej podtrzymującej w narodzie wszystko, co pozwalało zachować jej tożsamość. Podobnie jak Sowieci w Katyniu mordowali polskich oficerów z racji, że byli częścią polskiej elity, tak samo deportowali kapłanów na Syberię i do Kazachstanu, aby wyczyścić podbijane terytorium i tym łatwiej dokonać dewastacji, zniszczenia podbitego narodu" – powiedział profesor.

Zwrócił uwagę, że na stosunku hitlerowców wobec polskich kapłanów zaciążyły doświadczenia z czasów zaborów. "Niemcy mieli w pamięci XIX-wieczną historię zmagań zaborcy pruskiego z polskością zakończone ich klęską. Była ona spowodowana ogromnym zaangażowaniem kapłanów wielkopolskich i śląskich w podtrzymywaniu w narodzie poczucia odrębności" – powiedział prof. Żaryn.

Podkreślił, że "katolicyzm i tożsamość narodowa sprawdzały się szczególnie w chwilach konfrontacji, jako nieodzowne dwa wielkie słupy podtrzymujące polskość".

Powiedział, że kapłani, którzy znaleźli się w Dachau, byli poddawani nie tylko twardym rygorom życia obozowego, ale także okrutnym doświadczeniom.

"Niemiecka nauka przegrała wówczas próbę człowieczeństwa. Naukowcy zgodzili się na to, aby jako króliki doświadczalne mogli występować ludzie, a konkretnie polscy kapłani. To były działania o wyjątkowym okrucieństwie” – powiedział historyk.

Wspomniał, że w Dachau badano wytrzymałość ludzkich kości. "Badano w ogóle wytrzymałość człowieka na ból. Wydaje nam się to dziś nieprawdopodobne, aby móc drugiemu człowiekowi zadać takie cierpienia w imię rzekomego postępu, rzekomych odkryć. Tam miało to służyć +nadczłowiekowi+" – powiedział prof. Żaryn. Dodał, że "w tego rodzaju doświadczenia zaangażowane były niemieckie firmy farmaceutyczne".

Podkreślił, że "polscy kapłani, męczennicy XX wieku w sposób wyrazisty potwierdzili swoim życiem, że człowiek sam decyduje, jak będzie wyglądało jego życie. Wyjście zwycięsko z próby, której zostali poddania nie była wynikiem przypadku, ale całego pięknego ich życia" – powiedział prof. Żaryn.

Obóz w Dachau koło Monachium został założony wiosną 1933 roku w opuszczonej fabryce amunicji. W czasie II wojny światowej był głównym obozem dla duchownych katolickich, protestanckich i prawosławnych. Wśród ok. 3 tys. uwięzionych zakonników, diakonów, księży i biskupów katolickich 1773 pochodziło z Polski. 868 duchownych zostało zamęczonych w obozie, najwięcej z terenów diecezji poznańskiej (147), włocławskiej (144) i łódzkiej (112). Spośród blisko 600 zakonników największą grupę ofiar stanowili jezuici, misjonarze i salezjanie.

Polscy księża przed spodziewaną likwidacją przez hitlerowców obozu w Dachu i własną śmiercią, zawierzyli się św. Józefowi, ślubując, że jeśli przeżyją, będą pielgrzymować co roku do kościoła św. Józefa w Kaliszu.

Obóz w Dachu został wyzwolony 29 kwietnia 1945 roku o godz. 17.15 przez osiemdziesięciu żołnierzy amerykańskich z 7. armii gen. Pattona.

Ocaleni księża z Polski do końca życia wypełniali złożone przyrzeczenie i pielgrzymowali do Kalisza, dziękując za ocalenie. Ostatni z nich, ks. Leon Stępniak, zmarł w 2013 r. Obecnie pielgrzymki do sanktuarium św. Józefa z okazji Dnia Męczeństwa Duchowieństwa Polskiego są wyrazem pamięci o tych, którzy byli uwięzieni.(PAP)

Autor: Magdalena Gronek

mgw/ mhr/