Przekazanie głosów regionu w budynku Rejencji Olsztyńskiej 16 sierpnia 1920 r. Źródło: Wikimedia Commons
W 100. rocznicę plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu Sejm RP oddaje hołd zapomnianym bohaterom, był to trudny czas dla ludności otwarcie przyznającej się do polskości, czas sporej odwagi, zmagania się z dyskryminacją i nagonką - napisano w uchwale przyjętej w czwartek przez Sejm.
Projekt uchwały ws. upamiętnienia 100. rocznicy plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu przedstawiło Prezydium Sejmu. Marszałek Elżbieta Witek zaproponowała przyjęcie uchwały przez aklamację.
W uchwale przypomniano, że 11 lipca 2020 r. minęło 100 lat od plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu, kiedy to, na mocy traktatu wersalskiego z 1919 r., mieszkańcy Warmii, Mazur i Powiśla w głosowaniu decydowali o przyłączeniu regionów do Polski lub Prus Wschodnich.
Jak podkreślono, był to trudny czas dla ludności otwarcie przyznającej się do polskości.
"Czas sporej odwagi, zmagania się z dyskryminacją i nagonką. Kampanię za Polską prowadzili patrioci z Mazurskiej Partii Ludowej oraz wielu innych organizacji społeczno-politycznych, którzy już w XIX w. walczyli o prawo do używania języka polskiego i wyzwolenie lokalnych rolników od władzy niemieckich posiadaczy ziemskich. Prowadzili ją w niełatwych okolicznościach, bo strona przeciwna uciekała się do nieuczciwych metod – od przekupstwa po akty przemocy. Starania ludności nie przyniosły sukcesu w 1920 r., a marzenia spełniły się dopiero 25 lat później, w 1945 r." - czytamy w uchwale.
"W 100. rocznicę plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oddaje hołd zapomnianym bohaterom" - głosi uchwała wniesiona przez Prezydium Sejmu.
11 lipca 1920 r. na Warmii i Mazurach odbył się plebiscyt. Obszar plebiscytowy obejmował trzy powiaty na Warmii (miasto Olsztyn, powiaty olsztyński i reszelski), osiem powiatów na Mazurach (ostródzki, nidzicki, szczycieński, piski, ełcki, olecki, giżycki i mrągowski) i cztery powiaty na Powiślu (suski, kwidzyński, sztumski i malborski). Nie obejmował części Warmii należącej do Rzeczypospolitej przed I rozbiorem, gdyż ziemie te uznano za całkowicie zniemczone.
Plebiscyt na Warmii i Mazurach okazał się miażdżącym zwycięstwem strony niemieckiej. Za pozostaniem w granicach Rzeszy oddano 97,89 proc. głosów. W niektórych gminach za Polską padły pojedyncze głosy. W wyniku niekorzystnego dla polskiej strony rezultatu plebiscytu niemal cały obszar plebiscytowy pozostał w granicach Niemiec, a Polsce przyznano jedynie 8 gmin (5 na Powiślu i 3 na Mazurach). Ze względów transportowych do Polski przyłączono również port na Wiśle w Korzeniewie i most w Opaleniu.
W ocenie historyków na taki wynik wpłynęło wiele czynników, m.in. tocząca się wojna polsko-bolszewicka, nasilona przez kilkadziesiąt lat akcja germanizacyjna, często niezgodna z prawem działalność niemieckiej administracji i terror niemieckich bojówek wobec polskiej ludności. (PAP)
autor: Karol Kostrzewa
kos/ dki/
