Senat opowiedział się w czwartek za wniesieniem do Sejmu projektu nowelizacji ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych oraz ustawy o orderach i odznaczeniach. Zmiany mają na celu m.in. doprecyzowanie warunków posiadania statusu represjonowanych.
Za nowelizacją głosowało 49 senatorów, 47 osób przeciwko, nikt się nie wstrzymał od głosu. Teraz projekt trafi do Sejmu.
Nowelizacja przewiduje, że z wnioskiem o potwierdzenie osobie zmarłej statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych będą mogły występować stowarzyszenia, fundacje, związki zawodowe, stowarzyszenia zawodowe i twórcze oraz organizacje pracodawców. "Takie rozwiązanie zapewni, że nie będzie zapomniany i pominięty żaden zmarły działacz opozycji antykomunistycznej ani żadna zmarła osoba represjonowana z powodów politycznych. W aktualnym stanie prawnym wnioski o potwierdzenie statusu osobom zmarłym mogą składać tylko członkowie ich rodzin, co powoduje pominięcie osób, po których nie pozostała rodzina, lub których więzi z rodziną osłabły z różnych powodów" - czytamy w uzasadnieniu do projektu.
Jan Józef Kasprzyk zwrócił uwagę, że udzielenie możliwości występowania z wnioskiem przez stowarzyszenia, może być wykorzystywane w celu odwrotnym, czyli lustracji. "Stowarzyszenie chce kogoś upamiętnić poprzez nadanie mu statusu działacza. W tej chwili może o to wystąpić rodzina. Stowarzyszenie zgłasza się do prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, twierdząc, że ma dobrą intencję, aby upamiętnić daną osobę. (...) Czyli każde stowarzyszenie może wystąpić do prezesa Instytutu Pamięci Narodowej tylko po to, aby sprawdzić, czy osoba zmarła była współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa komunistycznego, czy nie" - tłumaczył.
Szef urzędu do spraw kombatantów i osób represjonowanych Jan Józef Kasprzyk zwrócił uwagę, podczas dyskusji na środowym posiedzeniu Senatu, że udzielenie możliwości występowania z wnioskiem przez stowarzyszenia, może być wykorzystywane w celu odwrotnym, czyli lustracji. "Stowarzyszenie chce kogoś upamiętnić poprzez nadanie mu statusu działacza. W tej chwili może o to wystąpić rodzina. Stowarzyszenie zgłasza się do prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, twierdząc, że ma dobrą intencję, aby upamiętnić daną osobę. (...) Czyli każde stowarzyszenie może wystąpić do prezesa Instytutu Pamięci Narodowej tylko po to, aby sprawdzić, czy osoba zmarła była współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa komunistycznego, czy nie" - tłumaczył.
Pozostałe objęte projektem zmiany mają na celu doprecyzowanie przesłanek posiadania statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych. Przesłanki te będą się odnosiły bezpośrednio do postanowień ustawy lustracyjnej z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów w zakresie jednoznacznego wskazania organów bezpieczeństwa państwa, określenia dokumentów organów bezpieczeństwa państwa oraz zdefiniowania pojęcia współpracy z tymi organami.
W związku z tym po zmianie przepisów przy nadaniu statusu będą brane pod uwagę dokumenty określone w ustawie o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów - wszelkie nośniki informacji, niezależnie od formy przechowywania jak akta, kartoteki, rejestry, pliki komputerowe, pisma, mapy, plany, filmy i inne nośniki obrazu, nośniki dźwięku i wszelkich innych form zapisu, a także kopie, odpisy i inne duplikaty tych nośników informacji oraz niezbędne do analizy informacji środki pomocnicze, a w szczególności programy na użytek zautomatyzowanego przetwarzania danych. Tym samym zmieniono dotychczasowy zapis, że status działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych przysługiwał osobie, "co do której w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu nie zachowały się dokumenty wytworzone przez nią lub przy jej udziale, w ramach czynności wykonywanych przez nią w charakterze tajnego informatora lub pomocnika przy operacyjnym zdobywaniu informacji przez organy bezpieczeństwa państwa". Nowelizacja uchyla zapis, że przez dokumenty wytworzone przy udziale tej osoby "rozumie się także pomoce ewidencyjne, takie jak dzienniki rejestracyjne, inwentarze archiwalne, karty ewidencyjne i Zintegrowany System Kartotek Operacyjnych organów bezpieczeństwa państwa, jeżeli potwierdzają fakt rejestracji jej w charakterze tajnego informatora lub pomocnika organów bezpieczeństwa państwa".
Ponadto projekt przewiduje zmianę ustawy z dnia 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach w zakresie doprecyzowania przesłanek nadawania Krzyża Wolności i Solidarności, które będą się odnosiły również bezpośrednio do postanowień ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów.
Ponadto projekt przewiduje, że Prezes IPN przeprowadzi z urzędu ponowne badanie określonych dokumentów w celu sprawdzenia spełnienia warunków uzyskania statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej i nadania Krzyża Wolności i Solidarności.
Autor: Olga Łozińska, Katarzyna Krzykowska
oloz/ksi/ aszw/
