Por. cc Jan Piwnik „Ponury”, Szczytniak, grudzień 1943. Fot. z zasobu IPN
Uroczystości upamiętniające żołnierzy i dowódców oddziałów partyzanckich Armii Krajowej, dowodzonych przez cichociemnych płk. Jana Piwnika „Ponurego” i mjr. Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta”, rozpoczną się w sobotę na polanie Wykus (Świętokrzyskie).
Sobota 11 czerwca będzie głównym dniem obchodów. O godz. 16 na polanie Wykus rozpocznie się msza święta w intencji majora Eugeniusza Kaszyńskiego "Nurta" i jego żołnierzy. Wręczone zostaną policyjne odznaki im. "Ponurego".
Niedzielna część uroczystości odbędzie się w Wąchocku. O godz. 9.00 w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Wąchocku rozpocznie się prelekcja dr. Marka Jedynaka z Delegatury IPN w Kielcach na temat Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury"–"Nurt". Na godz. 10.30 w klasztorze cystersów zaplanowana jest msza święta w intencji płk. Jana Piwnika "Ponurego" i jego żołnierzy, a później przed pomnikiem dowódcy odbędzie się Apel Pamięci.
W okresie II wojny światowej w rejonie obecnego rezerwatu przyrody Wykus stacjonowali partyzanci. Swój obóz zorganizował tu mjr Jan Piwnik "Ponury", dowódca świętokrzyskich zgrupowań partyzanckich AK. Niemcy w 1943 r. trzykrotnie organizowali obławy na Wykusie.
W okresie II wojny światowej w rejonie obecnego rezerwatu przyrody Wykus stacjonowali partyzanci. Swój obóz zorganizował tu mjr Jan Piwnik "Ponury", dowódca świętokrzyskich zgrupowań partyzanckich AK. Niemcy w 1943 r. trzykrotnie organizowali obławy na Wykusie. Z dwóch, które miały miejsce 20 lipca i 17 września 1943 r., zgrupowania partyzantów wyszły zwycięsko, zadając napastnikom znaczne straty. Trzecia obława położyła kres działalności obozowiska Wykus.
Szef UdSKiOR: Wykus – tu zawsze biło serce wolnej Polski
Ku czci poległych w walce o ojczyznę, w miejscu dawnego obozu, 15 września 1957 r. odsłonięto kapliczkę z obrazem Matki Boskiej Bolesnej. Z czasem na jej ścianach umieszczono 123 pseudonimy poległych żołnierzy. Kapliczka otoczona jest murem, na którym obecnie zamontowano kilkaset tabliczek z nazwiskami żołnierzy zgrupowań "Ponurego" i "Nurta". Każdego roku w czerwcu, na Wykusie organizowane są uroczystości upamiętniające poległych żołnierzy Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury".
Jan Piwnik "Ponury" (1912-1944) był oficerem rezerwy Wojska Polskiego i funkcjonariuszem Policji Państwowej. W lutym 1940 r. dostał się do Francji, a stamtąd do Wielkiej Brytanii. Wrócił do Polski w nocy z 7 na 8 listopada 1941 r. jako cichociemny. Wsławił się brawurową akcją uwolnienia więźniów z niezwykle czujnie strzeżonego więzienia w Pińsku.
Następnym terenem jego działań była jego rodzinna ziemia świętokrzyska – po reorganizacji struktur AK został komendantem "Kedywu" Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK. Jako dowódca największej i najaktywniejszej siły partyzanckiej w okupowanej Polsce, dał się poznać jako świetnie wyszkolony żołnierz znający zasady walki dywersyjnej. Był organizatorem wielu udanych akcji, bezwzględnie zwalczającym konfidentów i zdrajców. Po konflikcie "Ponurego" z Komendą Okręgu przeniesiono go do Okręgu Nowogródzkiego. Tam zginął 16 czerwca 1944 r., podczas walki o strażnicę, niedaleko osiedla Jewłasze. W Góry Świętokrzyskie powrócił po 43 latach - w 1987 r. jego prochy sprowadzono do klasztoru oo. cystersów w Wąchocku. Zorganizowane w czerwcu 1988 r. trzydniowe uroczystości pogrzebowe, zgromadziły tysiące ludzi.
Ku czci poległych w walce o ojczyznę, w miejscu dawnego obozu, 15 września 1957 r. odsłonięto kapliczkę z obrazem Matki Boskiej Bolesnej. Z czasem na jej ścianach umieszczono 123 pseudonimy poległych żołnierzy. Kapliczka otoczona jest murem, na którym obecnie zamontowano kilkaset tabliczek z nazwiskami żołnierzy zgrupowań "Ponurego" i "Nurta".
Eugeniusz Kaszyński "Nurt" (1909-1976) po maturze wstąpił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty, później rozwijał karierę wojskową. Brał udział w wojnie obronnej we wrześniu 1939 r. Internowany w obozie na Węgrzech dostał się do Francji, gdzie w 1940 r. walczył w kampanii francuskiej. Po kapitulacji uciekł do Wielkiej Brytanii, gdzie wyszkolono go na skoczka spadochronowego.
Jako cichociemny został zrzucony do Polski w nocy z 1 na 2 października 1942 r. Dostał przydział do Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK i po pojawieniu się tam "Ponurego" został jego zastępcą. Po przeniesieniu Piwnika na Nowogródczyznę przejął jego oddziały i dowodził nimi, aż do rozwiązania AK. Po wojnie wyjechał do Anglii, gdzie pracował fizycznie. Do końca życia wspierał finansowo najbardziej potrzebujących, żyjących w ubóstwie i upadających na zdrowiu swoich towarzyszy broni. Zmarł 24 marca 1976 r. Zgodnie z jego wolą, prochy zostały sprowadzone do Polski i złożone na Wykusie w 1994 r. (PAP)
Autor: Wiktor Dziarmaga
wdz/ ann/
