Rok 2022. będzie w woj. śląskim Rokiem Stulecia Powrotu Części Górnego Śląska do Polski – zdecydowali w poniedziałek radni tamtejszego sejmiku. W latach 2019-21 analogicznie honorowano tam 100. rocznice kolejnych powstań śląskich.
2021 r. był w regionie – decyzją Sejmiku Woj. Śląskiego – Rokiem Stulecia Wybuchu III Powstania Śląskiego, a także Rokiem Górali. Sejmik ogłaszał też dwa kolejne lata 2019. i 2020. odpowiednio m.in. Rokiem Stulecia I i II Powstania Śląskiego. Ustanowienie Roku Stulecia Powrotu Części Górnego Śląska do Polski w 2022 roku dopełnia te obchody.
Rok 2022. będzie ponadto w woj. śląskim Rokiem Rzemiosła – w przyszłym roku przypadnie bowiem 100. rocznica powstania Izby Rzemieślniczej w Katowicach.
Pierwsze powstanie śląskie było zrywem polskiej ludności, którego celem miało być przyłączenie Górnego Śląska do Polski; wybuchło 17 sierpnia 1919 r. Walki w krótkim czasie objęły powiaty pszczyński, rybnicki, katowicki oraz te, w których mieszkał znaczny odsetek ludności polskojęzycznej. Po początkowych sukcesach oddziałów powstańczych, niemiecki Grenzschutz sprowadził posiłki. 24 sierpnia 1919 r., ze względu na beznadziejnie położenie oddziałów powstańczych oraz wzrastające represje ze strony władz niemieckich, dowódca Alfons Zgrzebniok wydał rozkaz zaprzestania walk.
Dr hab. G. Bębnik: III Powstanie Śląskie było właściwie niewypowiedzianą wojną polsko-niemiecką
Pierwsze powstanie śląskie, choć zakończone porażką, przygotowało grunt pod dwa kolejne zrywy. Drugie powstanie śląskie, z 1920 r., było odpowiedzią polskich organizacji na działania niemieckie przed mającym tam się wkrótce odbyć plebiscytem. Rozkaz do walki wydano 19 sierpnia 1920 r. - powstanie zaczęło się w nocy z 19 na 20 sierpnia i objęło praktycznie cały okręg przemysłowy. Akcja zakończyła się 25 sierpnia na rozkaz jej dowódców.
20 marca 1921 r. na Górnym Śląsku odbył się plebiscyt. Uczestniczyło w nim 96,5 proc. osób z obszaru plebiscytowego. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska. W tym celu z Niemiec przyjechało 182 tys. emigrantów, z Polski - 10 tys. Ostatecznie w plebiscycie wzięło udział ok. 97 proc. uprawnionych osób, z czego ok. 19 proc. stanowili wcześniejsi emigranci. Za przynależnością do Polski głosowała mniejszość - 40,3 proc. głosujących.
W reakcji na niekorzystny dla Polski werdykt interpretującej wyniki Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej (Polska miała otrzymać tylko powiaty pszczyński i rybnicki), wybuchło trzecie powstanie śląskie - w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. Na jego czele stanął Wojciech Korfanty - działacz społeczny, a wcześniej komisarz plebiscytowy. Walki trwały dwa miesiące - powstańcy zdołali opanować prawie cały obszar plebiscytowy, broniąc go później przed siłami niemieckimi. Najpoważniejsze starcia miały miejsce w okolicach Góry św. Anny. W trzecim powstaniu śląskim wzięło kilkadziesiąt tysięcy Polaków.
W reakcji na niekorzystny dla Polski werdykt interpretującej wyniki Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej (Polska miała otrzymać tylko powiaty pszczyński i rybnicki), wybuchło trzecie powstanie śląskie - w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. Na jego czele stanął Wojciech Korfanty - działacz społeczny, a wcześniej komisarz plebiscytowy. Walki trwały dwa miesiące - powstańcy zdołali opanować prawie cały obszar plebiscytowy, broniąc go później przed siłami niemieckimi. Najpoważniejsze starcia miały miejsce w okolicach Góry św. Anny. W trzecim powstaniu śląskim wzięło kilkadziesiąt tysięcy Polaków.
W wyniku tego zrywu Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego - czyli ponad 11 tys. km kw. - zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29 proc. terenu i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna. Podział był też korzystny dla Polski gospodarczo - na przyłączonym terenie znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni.(PAP)
autor: Mateusz Babak
