Andrzej Poczobut i Waldemar Łysiak odznaczeni przez prezydenta Orderem Orła Białego

Waldemar Łysiak - pisarz, publicysta, autor m.in. książek poświęconych epoce napoleońskiej, a także historii sztuki - został odznaczony Orderem Orła Białego „w uznaniu znamienitych zasług dla kultury polskiej, za wybitne dokonania w działalności literackiej i publicystycznej".

Drugim odznaczonym jest Andrzej Poczobut - dziennikarz i działacz polskiej mniejszości na Białorusi, w 2023 r. skazany na osiem lat kolonii karnej o zaostrzonym rygorze i przetrzymywany w kolonii karnej w Nowopołocku. Order Orła Białego został mu przyznany „w uznaniu znamienitych zasług w działalności na rzecz Polaków na Białorusi, w szczególności za walkę o prawa człowieka i niezłomną postawę w konfrontacji z przejawami odradzających się reżimów totalitarnych”.

Dziennikarz i działacz polskiej mniejszości na Białorusi od kilku lat jest więziony przez reżim Alaksandra Łukaszenki, który odmawia jego uwolnienia.

Poczobut został przed ponad czterema laty aresztowany, a w 2023 r. skazany na osiem lat pozbawienia wolności za rzekome „podżeganie do nienawiści”. Obrońcy praw człowieka uznali go za więźnia politycznego. Władze polskie domagają się jego uwolnienia.

Poczobut przez wiele lat współpracował z polskimi mediami, w tym z „Gazetą Wyborczą” i TVP Polonia, relacjonując sytuację na Białorusi. Za krytyczne wypowiedzi na temat Łukaszenki trafiał do aresztu i stawał przed sądem (w 2011 r. otrzymał wyrok w zawieszeniu).

Jako działacz nieuznawanego przez białoruskie władze i zdelegalizowanego w 2005 r. Związku Polaków na Białorusi Poczobut, pasjonat historii, wiele czasu poświęcał m.in. na badanie losów Polaków na terenach dzisiejszej Białorusi.

Dziennikarz został zatrzymany 25 marca 2021 r. Władze białoruskie przypisały jego działaniom – polegającym na kultywowaniu polskości i publikowaniu artykułów w mediach – znamiona „rehabilitacji nazizmu”.

Aktywistę długo przetrzymywano w areszcie – najpierw w Żodzinie i w Mińsku, a potem w Grodnie, gdzie po zakończeniu „śledztwa” oczekiwał na „proces”.

Proces rozpoczął się 16 stycznia 2023 r., a 8 lutego 2023 r. zapadł wyrok ośmiu lat kolonii karnej o zaostrzonym rygorze. Poczobut został osadzony w Nowopołocku, która ma opinię jednego z najgorszych więzień na Białorusi. Apelacja została odrzucona przez białoruski Sąd Najwyższy.

W 2024 r. władze białoruskie zwolniły z więzień pewną grupę więźniów politycznych, ale nie było wśród nich Poczobuta.

CZYTAJ TAKŻE

S. Cichonouska: Andrzej Poczobut jest naszym bohaterem

Komentatorzy białoruscy oceniali, że dziennikarz jest „zakładnikiem reżimu” i „więźniem specjalnym” Łukaszenki. Między Mińskiem i Warszawą toczyły się negocjacje w sprawie uwolnienia Poczobuta. MSZ RP wielokrotnie zapewniało, że stale podejmuje działania w tym celu.

Ze swej strony Łukaszenka dawał do zrozumienia, że traktuje Poczobuta jak polityczną kartę przetargową np. mówiąc publicznie, że mógłby on zostać wymieniony na działaczy białoruskiej opozycji, którzy uciekli z kraju przed jego zemstą.

Z dostępnych informacji wynika, że jeszcze przed procesem Poczobut odmówił zgody na stawiany przez władze warunek opuszczenia kraju, którego jest obywatelem, w zamian za uwolnienie.

Organizacje praw człowieka uznają Poczobuta za więźnia politycznego. Polskie władze domagają się uwolnienia działacza i oczyszczenia go z politycznie motywowanych, nieprawdziwych zarzutów.

Po ogłoszeniu wyroku skazującego w 2023 r. Polska zamknęła przejście graniczne z Białorusią w Bobrownikach, mówiąc wprost, że otworzy je po tym, gdy władze w Mińsku zrezygnują z politycznego prześladowania Poczobuta.

Waldemar Łysiak urodził się 8 marca 1944 r. w Warszawie. Jego ojcem był inżynier Stanisław Łysiak, a matką Wiktoria z Kowalewskich. Uczył się w Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Prusa w Warszawie, w 1963 r., rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Po 5 latach uzyskał dyplom inżyniera architekta ze specjalizacją w zakresie konserwacji zabytków.

Prezydent RP Karol Nawrocki i odznaczony przez niego Orderem Orła Białego pisarz Waldemar Łysiak 11 listopada 2025 r. w Pałacu Prezydenckim w Warszawie. Fot. PAP/Radek Pietruszka

W 1965 r. ożenił się z Zofią Poisel, z którą ma troje dzieci. Ich syn Tomasz jest  dziennikarzem, publicystą, scenarzystą i aktorem.

Waldemar Łysiak w 1968 r. rozpoczął pracę w Polskich Pracowniach Konserwacji Zabytków, uznał jednak, że chce się dalej kształcić. W latach 1970–1972 studiował na Wydziale Historii Sztuki Uniwersytetu Rzymskiego, a w latach 1970–1973 studiował też w Międzynarodowym Centrum Studiów nad Ochroną i Konserwacją Zabytków w Rzymie. W 1977 r. na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej obronił pracę doktorską pod tytułem „Doktryna fortyfikacyjna Napoleona”. Na tym samym wydziale wykładał także historię kultury i cywilizacji.

Łysiak zadebiutował w 1974 r. powieścią pod tytułem „Kolebka”. Została ona bardzo dobrze przyjęta przez krytyków, nagrodzono ją również w konkursie z okazji 50-lecia Związku Literatów Polskich i 25-lecia PRL. Jeszcze w tym samym roku, kiedy Łysiak wrócił ze studiów na La Sapienzy, napisał esej o włoskim mieście Orvieto, który wszedł w skład „Zbioru esejów o kulturze włoskiej”.

W książkach i artykułach bardzo często poruszał tematykę napoleońską. W 1976 r. ukazała się jego „Szuańska ballada”, w której osią fabuły Łysiak uczynił historię konfliktu pomiędzy Napoleonem Bonaparte a Georges`em Cadoudalem. Tematyka napoleońska obecna jest również w takich książkach, jak „Francuska ścieżka” z 1976 r., „Empirowy pasjans” z 1977 r., „Cesarski poker” z 1978 r. oraz „Szachista” z 1980 r.

Książki Łysiaka są różnorodne gatunkowo. Tworzył powieści historyczne i kryminalne, opowiadania fantastycznonaukowe, a także pozycje sensacyjne, biografie oraz autobiografie. Jest również autorem książek poświęconych polityce. W swoich powieściach i felietonach nie bał się krytykować ważnych osobistości, często zasłużonych dla polskiej polityki i kultury.

W latach 2013 - 2020 Łysiak współpracował jako felietonista z tygodnikiem „Do Rzeczy”, w przeszłości publikował także m.in. w „Najwyższym Czasie”, „Gazecie Polskiej” i „Niezależnej Gazecie Polskiej”. Od 2011 r. jego felietony ukazywały się w tygodniku „Uważam Rze. Inaczej pisane”.

Prywatnie Łysiak uwielbia unikatowe książki, które gromadzi w swojej domowej bibliotece. - Jestem dumnym posiadaczem rękopisu wiersza Norwida „Poezja”. Pełnego rękopisu, wielozwrotkowego. To jest jeden z największych nabytków w moim prywatnym zbiorze cymeliów. Naturalnie numerem jeden był i będzie, jedyny jaki istnieje na świecie, egzemplarz „Trenów” Jana Kochanowskiego z pierwszego wydania, z 1580 roku. Ale zaraz w następnej kolejności jest właśnie ten rękopis Norwida" - powiedział Łysiak PAP w 2020 r. 

Order Orła Białego to najwyższy order Rzeczypospolitej, ustanowiony w 1705 r., reaktywowany w 1921 r. Nadawany jest za znamienite zasługi cywilne i wojskowe dla Rzeczypospolitej Polskiej, położone zarówno w czasie pokoju jak i w czasie wojny, najwybitniejszym Polakom oraz najwyższym rangą przedstawicielom państw obcych. (PAP)

akr/ mrr/ mrf/ rtt/ rbk/