Opuszczona do połowy masztu flaga na Pałacu Prezydenckim, 2019 r. (mr) PAP/Marcin Obara
Prezydent RP lub osoba pełniąca jego obowiązki może ogłosić żałobę narodową po śmierci najważniejszych polityków krajowych i zagranicznych, w tym głów państw, ale też po katastrofach czy aktach terroryzmu na świecie, szczególnie, gdy ofiarami byli także obywatele polscy.
Decyzją prezydenta Andrzeja Dudy dniem żałoby narodowej będzie najbliższa sobota - dzień pogrzebu papieża Franciszka; rozporządzenie wymaga kontrasygnaty premiera, taki dokument został przekazany do KPRM; jest ono także ogłaszane w Dzienniku Ustaw.
Papież zmarł w poniedziałek o godz. 7.35 w wieku 88 lat. Przyczyną śmierci były udar mózgu, śpiączka i nieodwracalna zapaść kardiologiczna.
Podstawą prawną wprowadzenia żałoby narodowej jest ustawa o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych. Zgodnie z nią żałobę narodową może wprowadzić prezydent w drodze rozporządzenia. W szczególności powinno ono określać przyczyny wprowadzenia oraz czas trwania żałoby narodowej, uwzględniając uwarunkowania kulturowe i historyczne oraz przyjęte w tym zakresie zwyczaje.
Czas trwania żałoby nie jest precyzyjnie określony w ustawie.
W czasie żałoby narodowej flagi państwowe na gmachach publicznych zostają opuszczone do połowy masztu i przepasane kirem; odwoływane są imprezy masowe, rozrywkowe, koncerty i imprezy sportowe.
W okresie III Rzeczypospolitej żałoba narodowa była wprowadzana wiele razy.
Przyczynami jej wprowadzenia były zarówno krajowe katastrofy naturalne, wypadki drogowe i lotnicze, akty terroryzmu na świecie, których ofiarami byli także obywatele polscy, jak i śmierć znanych osób - w tym głów państw, krajowych i zagranicznych. Można ją ogłosić także w wypadku śmierci znanych artystów, duchownych czy działaczy państwowych, których dorobek miał szczególne znaczenie dla Polski.
Żałobę narodową ogłoszono m.in. w związku z powodzią tysiąclecia z lipca 1997 roku, która dotknęła południową Polskę. 18 lipca 1997 roku był dniem, w którym uczczono jej 56 ofiar.
Wprowadzono ją także w dniach 12–14 września 2001 - po zamachu na World Trade Center i Pentagon w Nowym Jorku i Waszyngtonie, w którym zginęły 2973 osoby, w tym 5 Polaków, oraz na znak solidarności z ofiarami zamachów terrorystycznych w Madrycie w 2004 r.
W dniach 3–8 kwietnia 2005 miała miejsce żałoba narodowa po śmierci papieża Jana Pawła II.
Ponad tydzień trwała żałoba narodowa po śmierci prezydenta Lecha Kaczyńskiego, jego małżonki Marii i 94 innych osób, w tym przedstawicieli parlamentu, urzędów państwowych, wojska i Rodzin Katyńskich, którzy zginęli w katastrofie smoleńskiej 10 kwietnia 2010 r. Ogłosił ją wówczas marszałek Sejmu Bronisław Komorowski, który pełnił obowiązki głowy państwa po śmierci prezydenta RP.
Ogłaszano żałobę narodową także m.in. po katastrofie samolotu CASA pod Mirosławcem, w której zginęło 20 osób, katastrofie kolejowej pod Szczekocinami, w której zginęło 16 osób, czy katastrofie polskiego autokaru pod Grenoble we Francji, a także po katastrofie w kopalni "Halemba" w Rudzie Śląskiej.
W ten sam sposób oddano cześć zmarłym b. premierom, m.in. Tadeuszowi Mazowieckiemu (zm. w 2013 r.) i Janowi Olszewskiemu (zm. w 2019r.)
Dniem żałoby narodowej ogłoszono także dzień pogrzebu prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza, który zmarł po tym, jak został zaatakowany nożem podczas finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. (PAP)
wni/ itm/
