Most nad ul. Chłodną łączący dwie części getta. 1942 r. Fot. NAC
Blisko 50 trójwymiarowych fotografii warszawskiego getta, na których można zobaczyć kładkę łączącą teren tzw. małego i dużego getta, codzienne życie jego mieszkańców i zdjęcia z okresu powstania znalazły się na wystawie w Fotoplastikonie Warszawskim.
Na 48 fotografiach można zobaczyć widoki Muranowa, Nalewek i Mirowa od końca lat 30., poprzez czas getta aż do 1945 r. Są też fotografie z powstania w getcie oraz zdjęcia ukazujące życie codzienne dzielnicy żydowskiej z lat 1940-1943. Na ekspozycji znalazły się także fotografie z raportu Jurgena Stroopa, wykonane w czasie powstania w getcie oraz znane zdjęcia kościoła św. Augustyna na Nowolipkach wśród morza ruin.
Na zaprezentowanych na wystawie "Okno na tamtą stronę. Getto warszawskie w latach 1939-1945" zdjęciach można zobaczyć m.in. mężczyzn przed Synagogą im. Nożyków, bazar na ul. Gęsiej, dzieci na ulicach getta, kramy uliczne czy Cmentarz Żydowski przy ul. Okopowej. Znalazły się na nich również sceny przesiedlenia ludności na teren getta, widok płonącej dzielnicy ukazany z perspektywy Mokotowa, sceny z powstania oraz zburzona Wielka Synagoga na Tłomackiem.
Na 48 fotografiach można zobaczyć widoki Muranowa, Nalewek i Mirowa od końca lat 30., poprzez czas getta aż do 1945 r. Są też fotografie z powstania w getcie oraz zdjęcia ukazujące życie codzienne dzielnicy żydowskiej z lat 1940-1943.
"Ekspozycja prezentuje historię warszawskiej dzielnicy żydowskiej od 1939 do 1945 r.Zdjęcia pochodzą ze zbiorów własnych Muzeum Powstania Warszawskiego. W zeszłym roku, przy okazji otwarcia Muzeum Historii Żydów Polskich, w które się również angażowaliśmy, okazało się, że Muzeum Powstania Warszawskiego zebrało jedną z największych na świecie kolekcji zdjęć getta warszawskiego. I wybór tych fotografii znalazł się na ekspozycji" - opowiadał PAP Paweł Brząkała z Fotoplastikonu Warszawskiego.
Fotografie są autorstwa zarówno nieznanych osób, jak propagandystów np. polskiego fotografa Mieczysława Bil-Bilażewskiego, który robił zdjęcia propagandowe na zlecenie Niemców. Część, jak podkreślają organizatorzy, mogła być też wykonana przez polskich żołnierzy, ponieważ na wystawie można zobaczyć m.in. unikatową fotografię przedstawiającą dwóch żołnierzy Armii Krajowej, którzy zginęli podczas próby wysadzenia muru getta.
"Część zdjęć przedstawia rejony, które praktycznie nie znajdują się na innych fotografiach. Można na nich np. zobaczyć ul. Wołyńską, pl. Parysowski czy bazar na Gęsiej. Staraliśmy się wybrać zdjęcia jak najmniej drastyczne, dlatego wystawę może obejrzeć w zasadzie każdy. Są również fotografie przedstawiające pomniki nagrobne na Cmentarzu Żydowskim. Teren nekropolii był wówczas zupełnie pozbawiony drzew, dlatego jego widok robi naprawdę niesamowite wrażenie. Na tych zdjęciach można zobaczyć żydowską Warszawę, której niestety już dzisiaj nie ma" - podsumował Brząkała.
Pierwsza decyzja o "rozwiązaniu kwestii żydowskiej" została wydana 21 września 1939 r. przez szefa Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy Reinharda Heydricha. 25 listopada tego samego roku wydano nakaz noszenia przez Żydów opasek z gwiazdą Dawida. Rozpoczęcie budowy murów getta warszawskiego miało miejsce 1 kwietnia 1940 r., 2 października tegoż roku gubernator Dystryktu Warszawskiego Ludwig Fischer podpisał rozporządzenie o utworzeniu getta. 16 listopada zostało ono zamknięte.
Powstanie w getcie wybuchło 19 kwietnia 1943 r. Było aktem rozpaczy w ostatniej fazie likwidacji getta, rozpoczętej przez Niemców kilka miesięcy wcześniej. W chwili wybuchu powstania w getcie było ok. 70 tys. Żydów; prawie 14 tys. z nich zginęło. Reszta została wywieziona do obozów zagłady. Powstańcy w małych, rozproszonych grupach walczyli do 16 maja 1943 r. Tego dnia gen. SS Juergen Stroop ogłosił koniec akcji pacyfikacyjnej i rozkazał wysadzić w powietrze Wielką Synagogę na Tłomackiem.
Wystawa "Okno na tamtą stronę. Getto warszawskie w latach 1939-1945" będzie czynna do 10 maja. (PAP)
akn/ dym/
