Ks. mjr Rudolf Marszałek. Źródło: Archiwum IPN
70 lat temu rozstrzelany został ks. mjr Rudolf Marszałek, ps. Opoka, kapelan AK na Podbeskidziu, a od lata 1945 r. duszpasterz VII okręgu śląskiego NSZ. Ubowcy zatrzymali go pod koniec 1946 r. Sąd wymierzył mu karę śmierci. Wyrok wykonano 10 marca 1948 r.
Ks. mjr Marszałek prawdopodobnie został pochowany potajemnie na Służewie w Warszawie. Komuniści do zbiorowych mogił składali tam ciała polskich patriotów, a także kryminalistów i zbrodniarzy wojennych. Szczątków duchownego do dziś nie odnaleziono.
W sobotę, gdy przypada rocznica śmierci „Opoki”, w kościele Najdroższej Krwi Jezusa w Bystrej koło Bielska-Białej, w którym podczas wojny pełnił on posługę, odprawiona zostanie msza św. Członkowie Związku Żołnierzy NSZ okręgu Śląsk Cieszyński złożą także kwiaty przed tablicą pamiątkową obok świątyni.
Rudolf Marszałek urodził się w 1911 r. w Komorowicach Krakowskich, obecnie dzielnicy Bielska-Białej. Jak podaje Maciej Tomaszek w biogramie duchownego, w czasach szkolnych był harcerzem, członkiem Sodalicji Mariańskiej oraz Światowego Związku Misyjnego. W 1928 r. uczestniczył w Światowym Zlocie Harcerstwa, który odbywał się w Cambridge w Wielkiej Brytanii.
Po ukończeniu szkoły średniej w 1931 r. wstąpił do wojska. Odbył kurs w podchorążówce w Zambrowie i pułku strzelców podhalańskich w Cieszynie i Bielsku. Został awansowany do stopnia podporucznika i przeniesiony do rezerwy. „W 1932 r. wstąpił do zakonu chrystusowców, który organizował duszpasterstwo wśród Polonii. Po rocznym nowicjacie kształcił się w seminarium duchownym tego zgromadzenia, które znajdowało się w Poznaniu. Ukończył je w 1939 r. i został wyświęcony” – napisał Tomaszek. Latem 1939 r. został kapelanem 58 Pułku Piechoty Wielkopolskiej.
Po wybuchu wojny otrzymał rozkaz pokierowania transportem rannych żołnierzy do szpitali w Warszawie. Dotarli tam 8 września. W stolicy pomagał w tworzeniu przez Związek Polskich Kawalerów Maltańskich placówki medycznej.
Bogdan Ścibut, badacz historii podziemia antykomunistycznego w rejonie Bielska-Białej, który napisał wspólnie z Anetą Kreftą-Maciejowską książkę o ks. Marszałku „Piotr Opoka”, wspomniał, że w październiku 1939 r. Niemcy osadzili duchownego w więzieniu na Pawiaku. Został zwolniony po miesiącu.
Od razu nawiązał kontakt z rodzącymi się strukturami Okręgu Warszawskiego Organizacji Orła Białego. „Otrzymał polecenie skontaktowania się w Bielsku z por. Andrzejem Tomaszczykiem, z którym od początku listopada rozpoczął tworzenie organizacji na terenie Bielska, Białej, Żywca i Skoczowa” – podał Ścibut. Duchowny aktywnie uczestniczył w działaniach organizacji. Przez krótki czas był nawet szefem jednej ze struktur.
Wiosną 1940 r., gdy groziło mu aresztowanie, postanowił przedostać się do Francji i dołączyć do polskiego wojska. Został zatrzymany na granicy Węgier i Niemiec. Trafił do więzienia w Wiedniu. Dzięki zabiegom rodziny został zwolniony.
Po powrocie do okupowanej Polski został księdzem rektorem w Bystrej Krakowskiej. Zaangażował się w konspirację. Współpracował z kpt. Antonim Płanikiem „Lech” i por. Andrzejem Tomaszczykiem „Długi”, którzy tworzyli w powiatach bielskim, cieszyńskim i żywieckim ZWZ-AK. Do wiosny 1945 r. brał udział w pracach dowództwa. Służył jako kapelan.
Bogdan Ścibut wspomina, że w lipcu 1945 r., już jako kapitan, został duszpasterzem VII Okręgu Śląskiego Narodowych Sił Zbrojnych. „Jesienią, jako kurier dowództwa okręgu, przedostał się do Brygady Świętokrzyskiej w amerykańskiej strefie okupacyjnej” – podał.
W 1945 r. ks. Marszałek został awansowany do stopnia majora.
Gdy wrócił do kraju, struktury okręgu były rozbite. Latem 1946 r., chroniąc się przed aresztowaniem przez UBP, dołączył do oddziału NSZ por. Henryka Flamego „Bartka”, działającego na Żywiecczyźnie i Śląsku Cieszyńskim, najpoważniejszej siły podziemia niepodległościowego na Śląsku. ”Na krótki czas +Bartek+ powierzył mu dowództwo nad jedną z grup, lecz misjonarz przekazał je Józefowi Kołodziejowi +Wichurze+, koncentrując się na posłudze kapłańskiej, nader ważnej dla młodych partyzantów zagrożonych codziennie śmiercią” – poinformował Bogdan Ścibut.
„Opoka” w połowie sierpnia 1946 r. zgłosił się do niebezpiecznej wyprawy do Norymbergi, by podjąć próbę przerzutu partyzantów „Bartka” na Zachód.
Ubowcy aresztowali duchownego 12 grudnia 1946 r. w Chorzowie. Następnego dnia trafił do więzienia w Katowicach lub Bytomiu. 31 grudnia został przewieziony do więzienia na Mokotowie w Warszawie. Śledztwo prowadził m.in. ppłk Józef Różański. Zostało ono zakończone 16 sierpnia 1947 r. Jak wspomniał Ścibut, akt oskarżenia sporządził 25 sierpnia śledczy MBP chor. Edgar Kaczmarek, a zatwierdził kierownik sekcji III Wydziału II Departamentu Śledczego MBP kpt. Bronisław Szymański, naczelnik Wydziału płk Adam Humer oraz prokurator Maksymilian Lityński.
Sąd skazał ks. Marszałka na karę śmierci. Wyrok został wykonany przez sierż. Piotra Śmietańskiego 10 marca 1948 r. o godz. 21.55. Prokurator, lekarz i kapelan więzienny nie byli obecni. (PAP)
autor: Marek Szafrański
edytor: Paweł Tomczyk
szf/ pat/
