80. rocznica Zjazdu Polaków Śląska Opolskiego. Źródło: Muzeum Śląska Opolskiego
80. rocznicę Zjazdu Polaków Śląska Opolskiego uczczono we wtorek w Muzeum Czynu Powstańczego na Górze św. Anny. Zjazd sprzed 80 lat był ważną manifestacja polskości na Śląsku Opolskim, w kontekście m.in. rządów hitlerowskich.
Na murach historycznego budynku Muzeum odsłonięto we wtorek dwie tablice pamiątkowo-informacyjne. W placówce naukowcy uczestniczyli w panelu poświęconym tamtym wydarzeniom.
Pierwsza z odsłoniętych we wtorek tablic głosi: "Tu, w latach 1936-1939 mieścił się Dom Polski Pod Chełmskim Wierchem I Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech". Druga tablica przypomina, że "w tym budynku, odebranym przez władze hitlerowskie Związkowi Polaków w Niemczech, w latach 1940-1945 mieściła się komendantura niemieckiego obozu pracy przymusowej dla Żydów i jeńców radzieckich".
Rocznicową uroczystość zorganizowało Muzeum Śląska Opolskiego, w którego strukturze działa Muzeum Czynu Powstańczego. Placówka ta pierwotnie mieściła się w miejscowości Leśnica. W 1980 r. Muzeum zostało przeniesione do obecnej siedziby, którą stał się – po remoncie generalnym i rozbudowie – właśnie Dom Polski, położony w lesie na stoku między Leśnicą a Górą św. Anny.
Jak mówiła dyrektor Muzeum Śląska Opolskiego Urszula Zajączkowska, aby zamanifestować światu swoją obecność i determinację w walce o zachowanie tożsamości narodowej, 18 października 1936 r. odbył się na Górze św. Anny Sejmik Związku Polaków, który przeszedł do historii jako Pierwszy Zjazd Polaków Śląska Opolskiego. "Wzięło w nim udział około 6 tys. osób" - zaznaczyła.
Według informacji Muzeum Śląska Opolskiego budynek ten, powstały w XIX w., pełnił pierwotnie funkcję karczmy. W 1936 r. kupił go wraz z przyległym gruntem Centralny Bank Spółdzielczości Polskiej, tzw. Bank Słowiański w Berlinie i oddał do dyspozycji I Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. W latach 1937–1939, czyli do czasu, gdy Niemcy przerwali działalność Związku, w Domu Polskim odbywały się zjazdy organizacji polskich, obozy harcerskie i kolonie zuchowe Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech oraz inne imprezy polskie.
Jak mówiła we wtorek dyrektor Muzeum Śląska Opolskiego Urszula Zajączkowska, aby zamanifestować światu swoją obecność i determinację w walce o zachowanie tożsamości narodowej, 18 października 1936 r. odbył się na Górze św. Anny Sejmik Związku Polaków, który przeszedł do historii jako Pierwszy Zjazd Polaków Śląska Opolskiego. "Wzięło w nim udział około 6 tys. osób" - zaznaczyła Zajączkowska, cytowana przez biuro prasowe urzędu marszałkowskiego woj. opolskiego.
Według informacji urzędu marszałkowskiego, tablicę pamiątkową upamiętniającą działanie Domu Polskiego odsłonili potomkini sławnych śląskich rodów prof. Janina Hajduk Nijakowska oraz wicemarszałek regionu Stanisław Rakoczy. Drugą z tablic odsłonił Max Tack, którego dziadek Max Worms był pochodzącym z Amsterdamu Żydem, jednym z grupy 180 mężczyzn skierowanych podczas wojny do obozu na Górze św. Anny.
W zasobach Muzeum Miejskiego w Zabrzu znajduje się pamiątka Pierwszego Zjazdu Polaków Śląska Opolskiego. Według opisu historyka Zbigniewa Gołasza, pracującego w Oddziałowym Biurze Edukacji Narodowej katowickiego IPN, wykonana z mosiężnej blachy odznaka z Rodłem (przyjętym za symbol Związku Polaków w Niemczech) na tle konturu Krakowa (uznanego za duchową stolicę Narodu Polskiego) należała do Jadwigi Ciumplik, członkini Związku Polaków w Niemczech z Biskupic (dzielnica Zabrza).
"W zjeździe tym uczestniczyło też kilkuset członków Związku z terenu Zabrza, o czym informowały raporty miejscowego NSDAP. Jest wielce prawdopodobne, że brała w nim też udział pani Jadwiga Ciumplik, skoro odznaka była w jej posiadaniu. Jadwiga Ciumplik uniknęła aresztowania we wrześniu 1939 r., gdyż w przede dniu wybuchu wojny zbiegła do Polski, gdzie podczas okupacji niemieckiej ukrywała się pod fałszywym nazwiskiem. Po zakończeniu wojny powróciła do Zabrza" - wskazuje w opisie Gołasz.
W zasobach Muzeum Miejskiego w Zabrzu znajduje się pamiątka Pierwszego Zjazdu Polaków Śląska Opolskiego. Według opisu historyka Zbigniewa Gołasza z katowickiego IPN, wykonana z mosiężnej blachy odznaka z Rodłem (przyjętym za symbol Związku Polaków w Niemczech) na tle konturu Krakowa (uznanego za duchową stolicę Narodu Polskiego) należała do Jadwigi Ciumplik, członkini ZPwN z Biskupic (dzielnica Zabrza).
Historyk przypomina, że Związek Polaków w Niemczech (ZPwN, niem. Bund der Polen in Deutschland) powstał 27 sierpnia 1922 r. w Berlinie, celem ochrony i reprezentacja interesów Polaków, obywateli Niemiec, oraz polskich stowarzyszeń wobec władz niemieckich. Głównymi zadaniami organizacji były zdobycie dla ludności polskiej pełnych praw mniejszości narodowej i obrona jej interesów we wszystkich dziedzinach życia społecznego.
Fundamentem działania organizacji stało się pięć prawd Polaków, uchwalonych na Kongresie Berlińskim w 1938 r. Brzmiały one: "Jesteśmy Polakami!", "Wiara ojców naszych jest wiarą naszych dzieci!", "Polak Polakowi bratem!", "Co dzień Polak narodowi służy!" oraz "Polska Matką naszą - nie wolno mówić o Matce źle!".
"Związek podzielony był na pięć dzielnic, z których najliczniejsza była Dzielnica I - czyli Śląsk Opolski i Dolny. Organizacja została rozwiązana na mocy hitlerowskich dekretów po wybuchu II wojny Światowej, we wrześniu 1939 r. Jej majątek został zarekwirowany, a kilka tysięcy członków aresztowanych i osadzonych w obozach koncentracyjnych, gdzie wielu zginęło" - wskazał Gołasz.
Odsłonięte we wtorek pamiątkowe tablice na Muzeum Czynu Powstańczego sfinansowano z funduszy samorządu woj. opolskiego oraz programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.(PAP)
mtb/ mow/
