90 lat temu zmarł Włodzimierz Lenin - twórca totalitarnego państwa sowieckiego

Włodzimierz Lenin, a właściwie Władimir Iljicz Uljanow, urodził się 22 kwietnia 1870 r. w Rosji w Symbirsku nad Wołgą (od 1924 r. Uljanowsk).

Wychowywał się w rodzinie inspektora i naczelnika szkół guberni symbirskiej. W latach 1879-1887 uczył się w gimnazjum w Symbirsku. W 1887 r. podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Kazańskim. W tym samym roku został aresztowany za udział w studenckiej demonstracji, a następnie wydalony z uczelni za działalność w kółkach rewolucyjnych. Młody Ulianow trafił na zesłanie do wsi Kokuszkino w guberni kazańskiej. 

W 1891 r. zdał egzamin z prawa na Uniwersytecie w Sankt Petersburgu. Przez następne dwa lata pracował jako pomocnik adwokata w kancelarii w Samarze. Następnie wrócił do Petersburga. 
We wrześniu 1894 r. ukazała się jego pierwsza praca „Kto to są +przyjaciele ludu+ i jak walczą przeciw socjaldemokratom”.

„Od chwili wybuchu wojny Lenin zajmował bezkompromisowe stanowisko: uważał, że wojnę pomiędzy narodami należy przekształcić w wojnę pomiędzy klasami. Zamiast strzelać do siebie robotnicy powinni skierować karabiny przeciwko wyzyskiwaczom” – tłumaczy Richard Pipes („Komunizm”).

W 1895 r. wyjechał do Szwajcarii. Następnie przebywał w Niemczech i Francji. Tam nawiązał kontakt z komunistami.

Po powrocie do Rosji założył w 1895 r. Związek Walki o Wyzwolenie Klasy Robotniczej. W tym samym roku aresztowany. Po dwóch latach więzienia zesłany został na Syberię, gdzie poślubił Nadieżdę Krupską, działaczkę socjalistyczną.

Zwolniony w 1900 r. początkowo powrócił do Sankt Petersburga, a następnie udał się za granicę. W Szwajcarii i Niemczech współtworzył marksistowskie pismo "Iskra", które przemycano do Rosji.

Od 1901 r. zaczął używać pseudonimu Lenin. W 1902 r. wydał „Co robić” - pracę, w której nakreślił zadania i cele socjalistów rosyjskich.

Na II zjeździe Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR), który odbywał się w 1903 r. w Londynie i Genewie,  należał do inicjatorów rozłamu na radykalnych bolszewików, którym przewodniczył i mienszewików - odrzucających rewolucyjny kierunek i dyktaturę proletariatu.
W marcu 1904 r. wystąpił z KC SDPRR.

Rewolucja 1905-1907 zastała Lenina w Szwajcarii. Nielegalnie przedostał się do Petersburga, gdzie przewodniczył działaniom bolszewików. Nie odegrał znaczącej roli w działaniach rewolucyjnych.

W 1906 r. wyjechał do Finlandii, a następnie do Szwajcarii. Pod koniec 1908 r. przeniósł się do Paryża. Po czterech latach zamieszkał w Krakowie. Od 1913 r. przebywał w Poroninie k. Zakopanego.

Po wybuchu I wojny światowej w sierpniu 1914 r. został na krótko aresztowany przez władze austriackie, które podejrzewały go o działalność szpiegowską na rzecz Rosji. Lenin wyjechał ponownie do Szwajcarii, gdzie rok później uczestniczył w antywojennej konferencji w Zimmerwaldzie koło Berna.

W 1917 r., a więc w dwa miesiące po rewolucji lutowej, dzięki wsparciu niemieckiego wywiadu, przez Niemcy, Szwecję i Finlandię przedostał się do Piotrogrodu. Zaraz po powrocie do Rosji ogłosił „Tezy kwietniowe", w których przekonywał o konieczności obalenia kapitalizmu i kontynuowaniu rewolucji.
„Od chwili wybuchu wojny Lenin zajmował bezkompromisowe stanowisko: uważał, że wojnę pomiędzy narodami należy przekształcić w wojnę pomiędzy klasami. Zamiast strzelać do siebie robotnicy powinni skierować karabiny przeciwko wyzyskiwaczom” – tłumaczy Richard Pipes („Komunizm”).

Odrzucając współpracę z Rządem Tymczasowym, zagrożony aresztowaniem, uciekł do Finlandii. Jesienią 1917 r. powrócił nielegalnie do Rosji i wziął udział w posiedzeniu KC, głosując w czasie jego obrad za zbrojnym powstaniem.

W nocy z 6 na 7 listopada 1917 r. (według kalendarza juliańskiego z 24 na 25 października) rozpoczął się przewrót zorganizowany przez bolszewików. W Petersburgu oraz wielu innych rosyjskich miastach, dzięki porozumieniu z żołnierzami, zamach stanu dokonał się w sposób bezkrwawy (oprócz Moskwy, gdzie doszło do krótkotrwałej wymiany ognia). „Lenin powiedział później, że przejęcie władzy w Rosji było tak łatwe jak +podniesienie pióra+. Stało się tak dlatego, że Lenin przejęcie władzy przez bolszewików nazwał oddaniem +całej władzy w ręce rad+. Hasło to miało oznaczać powstanie oddolnej demokracji, a nie dyktatury” – tłumaczy Pipes.

Wydarzenia, które przeszły do historii jako „rewolucja październikowa” były zapowiedzią krwawego terroru komunistów w Rosji sowieckiej (a następnie w powstałym w 1922 r. ZSRS), który pochłonął miliony ofiar. Propaganda komunistyczna przedstawiała natomiast przewrót bolszewicki jako „decydujący etap wielkiej rewolucji agrarnej i walki o posiadanie ziemi między chłopstwem a właścicielami ziemskimi”, naturalną konsekwencję procesu dziejowego, dopełnienie sensu historii.

Wydarzenia, które przeszły do historii jako „rewolucja październikowa” były zapowiedzią krwawego terroru komunistów w Rosji sowieckiej (a następnie w powstałym w 1922 r. ZSRS), który pochłonął miliony ofiar. Propaganda komunistyczna przedstawiała natomiast przewrót bolszewicki jako „decydujący etap wielkiej rewolucji agrarnej i walki o posiadanie ziemi między chłopstwem a właścicielami ziemskimi”, naturalną konsekwencję procesu dziejowego, dopełnienie sensu historii.

Po przejęciu władzy przez bolszewików Lenin objął funkcję przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych. Pod koniec grudnia 1917 r. rozpoczął rokowania pokojowe z Niemcami. Rozmowy zakończył traktat podpisany 18 marca 1918 r. w Brześciu.

W tym samym roku Lenin dwukrotnie był celem zamachów; w jednym z nich został ciężko ranny.

Przywódca bolszewików był inicjatorem wprowadzenia „czerwonego terroru” – walki z tzw. wrogami ludu. Odpowiadała za nią utworzona w grudniu 1917 r. tajna policja – Ogólnorosyjska Nadzwyczajna Komisja do Walki z Kontrrewolucją, Spekulacją i Nadużyciami Władzy (WCzKa; Czeka), na czele której stanął Feliks Dzierżyński. Ofiarami bolszewików padli m.in. członkowie carskiej rodziny ze zdetronizowanym Mikołajem II na czele. Zamordowano ich 17 lipca 1918 r. w Jekaterynburgu.

Choć do 1922 r. Rosja była pogrążona w konflikcie domowym, głównym zamysłem Lenina od przejęcia władzy był eksport rewolucji na Zachód. Z jego inicjatywy w 1919 r. w Moskwie powstała III Międzynarodówka (Komintern), która miała połączyć komunistów na całym globie. Podczas zjazdu Kominternu na przełomie lipca i sierpnia 1920 r. Lenin mówił: „Niemcy będą nasze. Odzyskamy Węgry. Bałkany powstaną przeciwko kapitalizmowi. Powstaną Włochy. Burżuazyjna Europa ogarnięta jest przez nawałnicę i drży w posadach”.

Przedostaniu się do ogarniętych nastrojami komunistycznymi Niemiec miała służyć wojna z Polską w latach 1919-1920. „Od chwili zdobycia władzy Lenin marzył, by rewolucyjny płomień ogarnął Europę, potem zaś cały świat. Marzenie to było zgodne ze słynnym hasłem z +Manifestu komunistycznego" Marksa: +Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!+” – tłumaczą Stephane Courtois i Jean-Louis Panne („Czarna księga komunizmu”).

W marcu 1921 r. wobec coraz większych problemów gospodarczych Lenin wprowadził Nową Politykę Ekonomiczną (NEP), która pozwalała, w bardzo ograniczonym zakresie, na działalność wolnorynkową.

Od końca 1922 r. Lenin musiał wycofać się z aktywnego życia politycznego, z powodu ciężkiej choroby. W swym testamencie politycznym skrytykował czołowych polityków partii, w tym Józefa Stalina i krytycznie ocenił niektóre działania bolszewików. Trzeci wylew w 1923 r. skończył się paraliżem i utratą mowy.

Lenin zmarł 21 stycznia 1924 r. w Gorkach niedaleko Moskwy. Pięć dni później II Wszechzwiązkowy Zjazd Rad podjął decyzję o przemianowaniu Piotrogrodu na Leningrad oraz o zabalsamowaniu zwłok zmarłego przywódcy rewolucji, a następnie złożeniu ich w mauzoleum.

Po śmierci Lenina w ZSRS rozgorzała walka o władzę – w jej wyniku odsunięto od rządów Lwa Trockiego, a państwem kierował tzw. triumwirat: Stalin, Lew Kamieniew i Grigorij Zinowjew.

Ostatecznie pierwszą osobą w państwie został Stalin. Sprawował on dyktatorskie rządy oparte na terrorze, które doprowadziły do śmierci milionów ludzi.(PAP)

wmk/ mjs/