Bitwa pod Warną w październikowym numerze "Mówią wieki"

W tym roku przypada 570. rocznica dramatycznego wydarzenia, jakim była klęska wojsk krzyżowych w starciu z Turkami pod Warną. W tej bitwie poległ król Polski i Węgier Władysław, któremu historiografia nadała przydomek Warneńczyk (snute tu i ówdzie teorie o jego ocaleniu i ukrywaniu się na Wyspach Kanaryjskich czy Maderze można włożyć między bajki). Młody monarcha zapłacił głową (ponoć stała się ona sułtańskim trofeum) za głupotę polityczną, krucjatowy zapał i uległość wobec papieskiego legata, który doradził mu zerwanie rozejmu z Turkami. Popełnił też kardynalne błędy na polu bitwy, nie współpracując z wielkim węgierskim wodzem Janem Hunyadym, któremu niewiele zabrakło, aby rozstrzygnąć starcie na korzyść krzyżowców. Warneńska katastrofa ułatwiła Osmanom ekspansję na Bałkany i zniszczenie Cesarstwa Bizantyńskiego. Ale z drugiej strony sprawiła, że Polski i Litwy na dziesięciolecia przypadły Kazimierzowi Jagiellończykowi, władcy znacznie przewyższającemu starszego brata mądrością i skutecznością. O okolicznościach, jakie doprowadziły do bitwy pod Warną, i jej przebiegu pisze Rafał Jaworski. Z kolei Dariusz Piwowarczyk przypomina polskich rycerzy – a był wśród nich m.in. syn Zawiszy Czarnego – którzy wraz z królem Władysławem polegli na bułgarskiej ziemi.

Ponadto publikujemy fragment książki prof. Lecha Wyszczelskiego, który udowadnia, że we wrześniu 1939 roku sprzymierzone mocarstwa zachodnie z premedytacją wydały Polskę na łup Hitlerowi, aby zyskać czas na przygotowania wojenne. Jarosław Molenda ujawnia kulisy domniemanego romansu marszałka Piłsudskiego z lekarką Eugenią Lewicką, zakończonego jej samobójczą (podobno) śmiercią. Nasi autorzy opisują także losy dwóch polskich obieżyświatów: Sygurda Wiśniowskiego, który trafił do Australii, Nowej Zelandii i na Fidżi, oraz Adama Karpińskiego, wybitnego wspinacza, który zginął w 1939 roku w Himalajach. Dla miłośników boga wojny Marsa mamy dwa artykuły poświęcone krążownikom pomocniczym w obu wojnach światowych. Jest co poczytać.

W październikowym numerze:

„Wizna, rtm. Pilecki i heavy metal”. Rozmowa z muzykami zespołu Sabaton
Szwedzki zespół heavymetalowy Sabaton często odwołuje się w swej twórczości do wydarzeń historycznych. W Polsce zasłynął przed kilku laty utworem „40:1”, sławiącym bohaterstwo polskich żołnierzy broniących Wizny we wrześniu 1939 roku. W ekskluzywnej rozmowie muzycy Sabatonu opowiadają o historycznych inspiracjach, m.in. o wojennych losach rtm. Witolda Pileckiego.
        
Rafał Jaworski, „Kara za krzywoprzysięstwo? Jak Władysław III zginął pod Warną”   
570 lat temu 20-letni król Władysław III, syn Władysława Jagiełły, chciał przejść do historii jako pogromca muzułmańskich Turków. Za podszeptem papieskiego legata zerwał rozejm z sułtanem i ruszył pod Warnę. Gdy szala bitwy przechylała się na stronę krzyżowców, zapalczywy monarcha tylko z hufcem przybocznym rzucił się na tureckie szeregi. Była to jego ostatnia szarża…      

Dariusz Piwowarczyk, „Warchoły, studenci, wiarusy. O poległych pod Warną”
Królowi Władysławowi III pod Warną towarzyszyli także polscy rycerze. Wielu z nich padło w bitwie. Nazwiska niektórych zanotował sławny kronikarz Jan Długosz. Według niego wśród ofiar mieli być dwaj synowie Zawiszy Czarnego. Okazuje się jednak, że poległ tylko jeden Zawiszyc…  
 
Paweł Sawiński, „Od cezara do wygnańca. Historia Agryppy Postumusa”
To historia z początków cesarstwa rzymskiego. Agryppa Postumus, najmłodszy syn sławnego wodza Marka Agryppy i Julii, córki Oktawiana Augusta, został przez tego ostatniego adoptowany i wraz z Tyberiuszem  aspirował do następstwa tronu. Później jednak popadł w niełaskę i musiał opuścić Rzym. Dla Tyberiusza był jednak zagrożeniem…

Mateusz Będkowski, „Przygody Sygurda Wiśniowskiego na Antypodach”
Autor badający losy polskich obieżyświatów z XIX wieku tym razem opisuje perypetie Sygurda Wiśniowskiego. Ten niespokojny duch, żołnierz Garibaldiego, zaciągnął się na angielski statek i popłynął aż do Australii. Na Antypodach karczował busz, strzygł owce, szukał złota i parę razy cudem uniknął śmierci…

Piotr Szlanta, „C.k. kolonializm”
Auro-Węgry chciały iść w ślady innych mocarstw europejskich i zdobyć zamorskie kolonie. Lecz poza niewielką działką w chińskim Tiencin cesarzowi Franciszkowi Józefowi nie udało się uzyskać przyczółków ekspansji kolonialnej. Można powiedzieć, że habsburską kolonią stała się Bośnia i Hercegowina, anektowana w 1908 roku.

Piotr Lipiński, „Klątwa Nanda Devi”
Niedawno przypominaliśmy na łamach „Mówią wieki” losy Jacka Karpińskiego, geniusza komputerowego, którego błyskotliwa kariera nagle załamała się pod presją władz PRL. Teraz Piotr Lipiński wspomina jego ojca Adama, cenionego konstruktora lotniczego, szybownika i miłośnika wspinaczek wysokogórskich, który jako jeden z pierwszych Polaków organizował wyprawy w Himalaje. Zginął podczas jednej z nich tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej.   

Krzysztof Mika, „Korsarska przygoda. Polacy na krążownikach pomocniczych kajzera”
Krążowniki pomocnicze to uzbrojone statki handlowe atakujące z zaskoczenia i zatapiające jednostki morskie przeciwnika. W czasie pierwszej wojny światowej pierwsi sięgnęli po nie Niemcy. Na przerobionym na krążownik pomocniczy transatlantyku „Kronprinz Wilhelm” pływali dwaj oficerowie Polacy: Alfred Niezychowski i Tadeusz Ziółkowski.

Rafał Mariusz Kaczmarek, „Pierwsza bitwa morska drugiej wojny światowej”.
Autor, historyk wojskowości, przypomina epizod z początku drugiej wojny światowej na morzu, gdy niemieckie pancerniki „Scharnhorst” i „Gneisenau” napotkały brytyjski krążownik pomocniczy „Rawalpindi”. Wynik nierównego starcia mógł być tylko jeden…
 
Katarzyna Wiśniewska, „Humor Homera”
Starożytni filozofowie uważali, że „Iliada” i „Odyseja” Homera odznaczały się niezbyt wyrafinowanym poczuciem humoru. Autorka dowodzi, że to nie do końca prawda…

Adam Izdebski, „Z przyrodniczego archiwum X”
Autor, historyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego, pokazuje, jak ważne dla historyków może być badanie osadów jezior czy pyłków roślin. Dzięki nim można się dowiedzieć, jak i kiedy zmieniał się klimat.

Krzysztof Mika, „Kanał droższy niż wieża Eiffla”
170 lat temu rozpoczęła się budowa Kanału Ostródzko-Elbląskiego, wówczas arcydzieła inżynierii wodnej, a dziś jednej z większych atrakcji turystycznych Warmii i Mazur. Autor przedstawia pokrótce barwne losy kanału.

Lech Wyszczelski, „Polska osamotniona i oszukana. Początek „dziwnej wojny”.
Fragment najnowszej książki znanego historyka wojskowości „Tajna gra mocarstw. Wiosna – lato 1939”, który pokazuje, że Francja i Wielka Brytania, mimo zobowiązań sojuszniczych, od początku nie zamierzały pomóc Polsce zaatakowanej przez Hitlera. Polskie władze były oszukiwane przez sprzymierzeńców, którzy wbrew oficjalnym zapewnieniom wstrzymali działania ofensywne na froncie zachodnim, rozpoczynając tzw. dziwna wojnę.

Jarosław Molenda, „Lekarka u boku Marszałka. Józef Piłsudski i Eugenia Lewicka”
Fragment książki „Polski przeklęte?” dotyczy romansu marszałka Piłsudskiego i lekarki z Druskiennik. Trwał on prawdopodobnie od pierwszej połowy lat dwudziestych, a jego apogeum przypadło na wyjazd zdrowotny marszałka na Maderę w 1930/1931 roku, w którym towarzyszyła mu Lewicka. Lekarka nagle wróciła do Warszawy, a parę miesięcy potem popełniła samobójstwo. Czy ktoś jej w tym pomógł? 

Błażej Brzostek, „Dom Ludu”
Rumuński komunistyczny dyktator Nicolae Ceaucescu wzorem faraonów zapragnął postawić sobie piramidę. Pod monstrualny Dom Ludu wyburzono całe kwartały zabytkowej zabudowy Bukaresztu.

Maciej Krawczyk, „Teledysk o czasach apokalipsy”
Autor obszernie recenzuje – krytycznie – film Jana Komasy „Miasto 44”, który jest obecnie wyświetlany na ekranach polskich kin.

Dodatek edukacyjny „Mówią wieki w szkole”, a w nim:
• Konkurs Szkolna Liga Historyczna
• Rekonstrukcje historyczne .
• Historia w karykaturze, czyli „zielone ludziki”
• Odcisk kciuka albo śmierć – wojenne losy śląskiego prawnika
• Recenzja gry planszowej „Jesień narodów”

Ponadto w numerze stale działy:
• Telegraf Historyczny (informacje o odkryciach archeologicznych, wieści z muzeów, ciekawe strony internetowe dla miłośników historii)
• Recenzje
• Noty o książkach (autorska rubryka Macieja Janowskiego)
• Z księgarni (przegląd nowości wydawniczych)
• Plotki z brodą (anegdotki i śmiesznostki sprzed wieków)

„Mówią wieki” można nabyć w salonach EMPiK, Kolportera, Garmonda, Inmedio oraz dobrych kioskach RUCH-u. Prenumeratę realizują Bellona SA i RUCH.

Zapraszamy także na nasze strony internetowe: www.mowiawieki.pl oraz facebook.com/mowiawieki