„Biuletyn IPN”: o walkach o granice II RP

W części poświęconej walce o granice II Rzeczypospolitej znalazł się artykuł Pawła Naleźniaka poświęcony bitwie jazłowieckiej. Jak czytamy w nim, „w dziejach polskiego oręża niewiele jest równie błyskotliwych zwycięstw, jak to odniesione pod Jazłowcem, w boju trwającym z przerwami trzy dni i noce – od 11 do 13 lipca 1919 r.”. 

Z kolei Mirosław Węcki w swoim artykule przybliżył przyczyny wybuchu, plany działań oraz skutki dwóch pierwszych Powstań Śląskich. „Ocena trzech górnośląskich zrywów i plebiscytu nie jest jednoznaczna – w końcu nie zakończyły się one przyłączeniem do II Rzeczypospolitej całego górnośląskiego obszaru plebiscytowego, a przeprowadzony w 1922 r. podział regionu nie zaspokoił w pełni polskich aspiracji terytorialnych” – czytamy. 

Walkom o zachodnią granicę II Rzeczypospolitej z Niemcami i komunistami w Zagłębiu Dąbrowskim przyjrzał się z kolei Artur Kuprianis. Teren Zagłębia Dąbrowskiego do 1914 roku był nazywany Trójkątem Trzech Cesarzy, ponieważ to tam zbiegały się granice wszystkich zaborów Polski. Po wybuchu I wojny światowej Rosjanie zostali wyparci, a obszar Zagłębia podzielono na strefy okupacyjne: niemiecką i austriacką.

W najnowszym numerze czytelnik przeczyta także o buncie gen. Żeligowskiego i o roli harcerskich oddziałów bojowych w wyprawie na Wilno. „W walkach o Wilno w 1920 r. dużą rolę odegrali harcerze, mający już cenne doświadczenie z wojny polsko-bolszewickiej” – czytamy. 

Ks. Jarosław Wąsowicz przyjrzał się też innym wydarzeniom historycznym z okresu walk o granice, w których uczestniczyła młodzież. Jak czytamy, „w pierwszych latach II RP młodzi ludzie brali udział w obronie Lwowa i walkach o Przemyśl, w Powstaniu Wielkopolskim, trzech Powstaniach Śląskich i walkach o Śląsk Cieszyński, w wojnie polsko-bolszewickiej i plebiscytach prowadzonych na spornych terenach”. 

O strażnicy ,,Morza Pińskiego”, czyli o Flotylli Pińskiej, w setną rocznicę jej powstania napisał Rafał Michliński. Flotylla została utworzona w czasie wojny polsko-bolszewickiej na „poleskich błotach i bezdrożach” i na stałe wpisała się w krajobraz Polesia. „Przez całe dwudziestolecie międzywojenne była symbolem trwania polskiej państwowości” – czytamy.

Natomiast Witold Brenda opisał przegrany plebiscyt w Prusach Wschodnich. W głosowaniu 11 lipcu 1920 r. do wyboru były dwie kartki zapisane po polsku i niemiecku: „Polska” i „Prusy Wschodnie”. „Ta druga opcja sugerowała utworzenie odrębnego państwa wschodniopruskiego, co wychodziło naprzeciw tendencjom separatystycznym w niektórych kręgach mazurskich” – napisał Brenda. 

W numerze czytelnik znajdzie także tekst Sebastiana Pilarskiego o sporze i walce o granicę polsko-czechosłowacką w latach 1918–1920. Najważniejszą przyczyną tego konfliktu w pierwszych latach po I wojnie światowej był spór graniczny o Śląsk Cieszyński, Spisz i Orawę. 

W dziale „Sylwetek” czytelnik znajdzie biogramy: zapomnianego bohatera, czyli pułkownika pilota Jerzego Kossowskiego (1892–1939), zapomnianego mecenasa odrodzonej Rzeczypospolitej, czyli Maurycego Zamoyskiego (1871–1939), oraz walczącego o niepodległą Ukrainę Symona Petlury (1879-1926). 

Z kolei w komentarzach historycznych znalazł się tekst poświęcony 2. Korpusowi Polskiemu gen. Władysława Andersa i jego udziale w bitwie o Monte Cassino. Czytelnik przeczyta również o aktach z warszawskiego Domu Chłopa. Jak czytamy, „ocalona 13 grudnia 1981 r. dokumentacja Ogólnopolskiego Komitetu Założycielskiego NSZZ RI +Solidarność+, choć niekompletna, ma dużą wartość historyczną. Jest dziś bowiem podstawowym źródłem do badania dziejów ruchu solidarnościowego na wsi 1981 r.”.
W rubrykach „Bohater” i „Zbrodniarz” przedstawione zostały sylwetki Witolda Pileckiego i Rudolfa Hössa. 

Do najnowszego numeru „Biuletynu” została dołączona płyta DVD z filmem o rtm. Witoldzie Pileckim pt. „Witold” w reżyserii Tadeusza Pawlickiego.
Anna Kruszyńska (PAP)

akr/ skp /