IPN ujawni informacje o reakcji władz PRL na pielgrzymkę papieża w 1979 r.

W tym roku mija 40 lat od pierwszej pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Polski, która trwała od 2 do 10 czerwca 1979 r. To wówczas papież wypowiedział w Warszawie słynne słowa: "Niech zstąpi Duch Twój! I odmieni oblicze ziemi. Tej ziemi!".

IPN w związku z rocznicą przygotował nowy portal (www.pierwszapielgrzymka.ipn.gov.pl), który ma zostać uruchomiony w piątek o godz. 10.

Portal zostanie zaprezentowany na organizowanej przez IPN dwudniowej konferencji naukowej, która w dniach 30-31 maja odbędzie się w Prymasowskim Wyższym Seminarium Duchownym w Gnieźnie. Badacze omówią tam najważniejsze wątki papieskiego nauczania, reakcje władz PRL, duchowieństwa i wiernych.

Internauci znajdą na portalu szereg kopii dokumentów, fotografie, grafiki, mapy i inne interesujące pamiątki podróży apostolskiej sprzed 40 lat. "Większość zamieszczonych materiałów została wytworzona lub zgromadzona przez organa bezpieczeństwa PRL. Uzupełnieniem tego są dokumenty przekazane przez darczyńców prywatnych i organizacje polonijne. Wstęp do portalu przygotował profesor Jan Żaryn. Z myślą o czytelnikach zagranicznych została również przygotowana wersja tekstu w języku angielskim. Premiera i uruchomienie portalu odbędzie się drugiego dnia konferencji w Gnieźnie" - podał PAP Instytut.

Nieoficjalnie PAP dowiedziała się, że wśród opublikowanych materiałów znajdą się dokumenty z operacji zabezpieczenia przebiegu pielgrzymki, którą Ministerstwo Spraw Wewnętrznych PRL opatrzyło kryptonimem "Lato '79". Będą to np. meldunki sytuacyjne Służby Bezpieczeństwa z poszczególnych miast, które odwiedził papież, ale także np. meldunek Szefostwa Wojskowej Służby Wewnętrznej o sytuacji w Siłach Zbrojnych PRL w związku z wizytą papieża czy wojskowe szyfrogramy o wynikach "z realizacji zamierzeń zabezpieczenia pobytu Papieża w Polsce". Na portalu znajdą się również teksty tematyczne pracowników pionu naukowo-badawczego i pionu archiwalnego IPN, które będą wprowadzeniem do zbiorów dokumentów cyfrowych.

Do operacji "Lato '79" władze komunistyczne w Polsce zaplanowały udział ponad 55 tys. funkcjonariuszy MO oraz włączenie do działania ponad 60 tys. członków ORMO, czyli Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej. Dodatkowe środki transportu i środki logistyczne zapewniło również Ludowe Wojsko Polskie. Wśród materiałów znajdą się również przykładowe dokumenty dotyczące działalności wywiadu cywilnego PRL, czyli Departamentu I SB MSW. Będą to np. szyfrogramy z dotyczące reakcji niektórych krajów socjalistycznych na wizytę papieża w Polsce, ale także reakcji w USA, Wielkiej Brytanii czy Francji.

Instytut poinformował też, że dokumenty i fotografie SB związane z pielgrzymką z 1979 r., w odpowiednio mniejszej liczbie, będzie można obejrzeć na wystawie w Zamku Królewskim w Warszawie. Ekspozycja "Wstańcie, chodźmy... Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski 2-10 czerwca 1979 r." przedstawi dokumenty z archiwum IPN – w większości nigdy wcześniej niepublikowanych. Ponadto na wystawie będzie można obejrzeć kilkadziesiąt fotografii ze zbiorów Instytutu Prymasowskiego Stefana Kardynała Wyszyńskiego oraz liczne wycinki z artykułów z prasy niemieckiej, włoskiej, holenderskiej, francuskiej i amerykańskiej.

Pontyfikat Jana Pawła II miał istotne znaczenie dla przemian demokratycznych w Polsce. W ocenie badaczy dziejów Polski, wizyta papieża w 1979 r. przyczyniła się do wzmocnienia tożsamości narodowej Polaków; przyniosła też im nadzieję na zmianę. To wówczas w Warszawie na placu Zwycięstwa (obecnie Piłsudskiego) papież wypowiedział słowa: "Wołam, ja, syn polskiej ziemi, a zarazem ja, Jan Paweł II, papież. Wołam z całej głębi tego Tysiąclecia, wołam w przeddzień Święta Zesłania, wołam wraz z wami wszystkimi: Niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój! I odnowi oblicze Ziemi!... Tej Ziemi!".

Kolejny raz Jan Paweł II przyjechał do Polski w 1983 r., gdy w Polsce trwał stan wojenny. Pielgrzymka papieża z czerwca 1987 r., która przebiegała pod hasłem "Do końca ich umiłował", w ocenie historyków stała się istotnym elementem podstawy przyszłej transformacji ustrojowej.

Norbert Nowotnik (PAP)

nno/ pat/