Szczecin, 12.1981. Stan wojenny. PAP/Jerzy Undro
Wg komunistycznych władz wprowadzenie stanu wojennego miało uchronić Polskę od chaosu gospodarczego, bratobójczej walki i sowieckiej interwencji zbrojnej, która byłaby konsekwencją procesu rozkładu państwa i destabilizacji regionu. Jednak z dostępnych archiwów wynika, że stan wojenny został wprowadzony nie w trosce o los Polski, ale po to, by ocalić komunistyczną dyktaturę. Dokładna liczba osób, które w wyniku wprowadzenia stanu wojennego poniosły śmierć, nie jest znana podobnie jak liczba osób, które straciły w tym okresie zdrowie na skutek prześladowań, bicia w trakcie śledztwa czy też podczas demonstracji ulicznych. Do najtragiczniejszych wydarzeń doszło 16 grudnia 1981 r. w Kopalni Węgla Kamiennego "Wujek", gdzie w trakcie kilkugodzinnych walk milicjanci użyli broni palnej, zabijając dziewięciu górników. 1981
1981
12 grudnia – Na posiedzeniu Sztabu Generalnego LWP powstaje tzw. Wojskowa Rady Ocalenia Narodowego, której przewodniczącym zostaje gen. Wojciech Jaruzelski. O godz. 23 przerwane zostają połączenia telefoniczne w całym kraju; przestają nadawać radio i telewizja. Zaczynają się pierwsze internowania w ramach rozpoczętej o północy akcji „Jodła”. Wojsko opuszcza koszary. W operacji wprowadzenia stanu wojennego bierze udział ok. 80 tys. żołnierzy Wojska Polskiego, 30 tys. funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa, 1750 czołgów, 1400 pojazdów opancerzonych, 500 wozów bojowych piechoty oraz ponad 9 tys. samochodów.
13 grudnia – W nocy Rada Państwa uchwala dekret o wprowadzeniu stanu wojennego. Jedynym jej członkiem, który odmówił podpisania dekretu był Ryszard Reiff. W ramach operacji „Azalia” wojsko zajmuje gmachy radia i telewizji. Następnie media transmitują przemówienie gen. Wojciecha Jaruzelskiego, I sekretarza KC PZPR, szefa rządu i MON. "Ojczyzna nasza znalazła się nad przepaścią" - mówi, uzasadniając stan wojenny. Internowanie tysięcy działaczy "Solidarności", w tym przewodniczącego Lecha Wałęsy.
14 grudnia - W ok. 250 zakładach pracy na terenie całej Polski zaczynają się strajki. Protesty zorganizowano m.in. w KWK „Wujek” w Katowicach, KWK „Manifest Lipcowy” w Jastrzębiu Zdroju, Stoczni Gdańskiej im. Lenina, Hucie im. Lenina w Nowej Hucie, Porcie Gdańskim, Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego, Zakładach Mechanicznych Ursus w Warszawie. 40 strajków zostaje zdławionych siłą.
14 grudnia - Z inicjatywy prymasa Józefa Glempa w Warszawie powstaje Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom.
15 grudnia - Pacyfikacja kopalni "Manifest Lipcowy" w Jastrzębiu Zdroju, 4 górników zostaje postrzelonych przez MO. W Warszawie konstytuuje się Komitet Oporu Społecznego.
16 grudnia - W czasie ataku ZOMO na kopalnię "Wujek" zastrzelonych zostaje 9 górników, 21 jest rannych. Pacyfikacje Stoczni Gdańskiej, Huty im. Lenina, Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w Mielcu. Walki uliczne w Trójmieście.
17 grudnia - Podczas walk z ZOMO w Gdańsku zostaje zastrzelona jedna osoba, dwie inne są ranne. W wielu miastach w Polsce oddziały milicyjne rozpędzają manifestacje.
18 grudnia - Jan Paweł II w liście do gen. Wojciecha Jaruzelskiego apeluje o przerwanie stanu wojennego „z usilną prośbą i zarazem gorącym wezwaniem o zaprzestanie działań, które przynoszą ze sobą rozlew krwi polskiej (...). Ogólnoludzkie pragnienie pokoju przemawia za tym, ażeby nie był kontynuowany stan wojenny w Polsce” – pisze papież.
20 grudnia - Do Warszawy przybywa z Watykanu abp Luigi Poggi.
21 grudnia - Ambasador PRL w USA Romuald Spasowski prosi o azyl polityczny. W wystąpieniu telewizyjnym krytykuje decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego uznając ją za pogwałcenie praw człowieka. Z apelem o ich poszanowanie występuje również sekretarz generalny ONZ Kurt Waldheim.
22 grudnia – Oświadczenie krajów członkowskich Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej uznające wypadki w Polsce za złamanie Aktu Końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w Helsinkach z 1 sierpnia 1975 r.
23 grudnia - W reakcji na wprowadzenie stanu wojennego prezydent USA Ronald Reagan ogłasza sankcje gospodarcze wobec PRL. Podobne kroki wobec Polski podejmują w następnych tygodniach inne kraje zachodnie.
24 grudnia - Zniesienie na jedną noc godziny milicyjnej z okazji Wigilii Bożego Narodzenia i pasterki.
27 grudnia - Lech Wałęsa zostaje wybrany „Człowiekiem Roku 1981” przez amerykański magazyn „Time”.
28 grudnia - W kopalni "Piast" kończy się ostatni strajk okupacyjny w proteście przeciw stanowi wojennemu.
28 grudnia - Ambasador PRL w Japonii Zdzisław Rurarz występuje o azyl polityczny, w wyniku czego sąd wojskowy PRL skaże go na karę śmierci.
30 grudnia – Decyzją WRON-u wprowadzono obowiązek pracy dla mężczyzn w wieku 18-45 lat.
31 grudnia – Zawieszenie na jedną dobę godziny milicyjnej.
1982
5 stycznia - Początek śledztwa we Wrocławiu w sprawie 80 mln zł, które przed wprowadzeniem stanu wojennego podjął z konta NSZZ „Solidarność” skarbnik Regionu Dolny Śląsk, Józef Pinior.
6 stycznia - Likwidacja przez władze Niezależnego Zrzeszenia Studentów.
9 stycznia - Prymas Józef Glemp spotyka się z gen. Jaruzelskim.
9 stycznia - W kraju powstają Obywatelskie Komitety Ocalenia Narodowego (OKON).
10 stycznia - Przywrócenie połączeń telefonicznych w miastach. Rozmowy są oficjalnie podsłuchiwane, po wykręceniu numeru słychać w słuchawce komunikat: "Rozmowa kontrolowana".
13 stycznia - Aktorzy rozpoczynają bojkot Polskiego Radia i Telewizji.
25 stycznia - Sejm uchwala ustawę "o szczególnej regulacji prawnej w okresie stanu wojennego" i zatwierdza dekret o stanie wojennym. Przeciw głosuje tylko jeden poseł - Romuald Bukowski z Gdańska.
5 lutego - W Świdniku na wezwanie władz "Solidarności" zaczynają się masowe spacery w porze nadawania Dziennika TV o 19.30. Z czasem do podobnej akcji przystępują mieszkańcy innych miejscowości.
8 lutego - Wznowienie zawieszonych po wprowadzeniu stanu wojennego zajęć na wyższych uczelniach.
9 lutego - Ojciec Święty Jan Paweł II przyjmuje delegację członków „Solidarności”, złożoną z działaczy przebywających na Zachodzie; podczas audiencji mówi m.in.: „Wolny i Niezależny Związek +Solidarność+ jest organizacją legalną, którą oficjalnie uznały władze polskie”.
11 lutego - Aby ukrócić protestacyjne spacery w Świdniku, organizowane w porze Dziennika, władze wprowadzają godzinę milicyjną od godz. 19.30.
18 lutego - W Warszawie, w tramwaju, członkowie organizacji Siły Zbrojne Polski Podziemnej, Robert Chechłacz i Tomasz Łupanow próbują rozbroić funkcjonariusza MO, sierżanta Zdzisława Karosa. W wyniku szamotaniny milicjant zostaje postrzelony, a po pięciu dniach umiera w szpitalu.
1 marca - Szef MSW gen. Czesław Kiszczak podaje, że od 13 grudnia 1981 r. do 26 lutego 1982 r. internowano 6,6 tys. osób.
19 marca - Likwidacja przez władze Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich; weryfikacja dziennikarzy.
29 marca - Przywrócenie międzymiastowej łączności telefonicznej, zawieszonej po wprowadzeniu stanu wojennego.
12 kwietnia - W Warszawie po raz pierwszy nadaje podziemne Radio "Solidarność".
22 kwietnia - Powstaje podziemna Tymczasowa Komisja Koordynacyjna "Solidarność" w składzie: Zbigniew Bujak, Władysław Frasyniuk, Władysław Hardek i Bogdan Lis.
1 maja - demonstracje i kontrpochody w wielu miastach Polski, rozbijane przez ZOMO.
3 maja - ZOMO brutalnie rozbija wielotysięczne manifestacje, m.in. w Gdańsku, Warszawie, Elblągu, Szczecinie, Krakowie i Toruniu. Liczne aresztowania.
26 maja - SB zatrzymuje ukrywającego się działacza Solidarności Jana Narożniaka; zostaje on postrzelony w czasie próby ucieczki.
7 czerwca - Ranny Narożniak zostaje "wykradziony" ze szpitala przez podziemie. Władze ogłaszają, że uciekł "szczególnie niebezpieczny przestępca".
21 lipca - W przededniu święta PRL zostaje zwolnionych z internowania ok. tysiąc osób, w tym wszystkie kobiety.
31 sierpnia - W rocznicę podpisania Porozumień Sierpniowych dochodzi do licznych demonstracji. W Lubinie MO zabija z broni palnej trzy osoby, 11 zostaje rannych. Jedna osoba na skutek pobicia umiera we Wrocławiu. W Gdańsku od uderzenia petardą ginie jeden z demonstrantów.
8 października - Sejm uchwala ustawę o związkach zawodowych - następuje rozwiązanie wszystkich związków zawodowych działających do stanu wojennego. Oznacza to likwidację prawną NSZZ "Solidarność".
9 października - Rząd USA zawiesza wobec Polski klauzulę najwyższego uprzywilejowania w handlu.
13 października - Podczas zamieszek w Nowej Hucie oficer SB zabija demonstranta, 20-letniego Bogdana Włosika.
10 listopada - Lech Wałęsa zwolniony z internowania.
18 grudnia - Sejm przyjmuje ustawę o "szczególnej regulacji prawnej w okresie zawieszenia stanu wojennego", która utrzymuje represyjne ustawodawstwo stanu wojennego.
19 grudnia - Rada Państwa uchwala zawieszenie stanu wojennego od 31 grudnia 1982.
1983
14 maja - W komisariacie na stołecznym Starym Mieście milicjanci bestialsko biją maturzystę Grzegorza Przemyka, syna opozycyjnej poetki Barbary Sadowskiej. Ofiara umiera w szpitalu. W sfingowanym procesie władze oskarżają o pobicie załogę karetki pogotowia.
19 maja - Pogrzeb Grzegorza Przemyka na Powązkach przeradza się w wielką demonstrację.
16-23 czerwca - Druga pielgrzymka papieża Jana Pawła II do Polski.
22 lipca - Formalne zniesienie stanu wojennego. Likwidacja WRON. Amnestia dla więźniów politycznych.
(PAP)
sta/ wmk/
