Od lewej: Richard Baer, dr Josef Mengele, Rudolf Hoess. Fot. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkeanu
Obóz Auschwitz I, tak zwany obóz macierzysty, w swej pięcioletniej historii miał trzech komendantów. Byli nimi kolejno: Rudolf Hoess, Arthur Liebehenschel i Richard Baer. Komendanci Auschwitz I, jako zwierzchnicy oświęcimskiego garnizonu SS, byli zarazem zwierzchnikami komendantów Auschwitz II - Birkenau oraz Auschwitz III - Monowitz i podporządkowanych podobozów.
KL AUSCHWITZ I
Obersturmbannfuehrer Rudolf Hoess - twórca i pierwszy komendant KL Auschwitz. Pod jego komendą obóz znajdował się od 4 maja 1940 r. do listopada 1943 r.
Hoess urodził się w 25 listopada 1900 r. Z Adolfem Hitlerem zetknął się już w 1922 r. i przystąpił do NSDAP. Numer 3240 jego legitymacji partyjnej był do końca przedmiotem dumy Hoessa. W 1923 r. trafił na sześć lat do więzienia za udział w zabójstwie nauczyciela, którego z kolegami uważał za zdrajcę. Po zwolnieniu został rolnikiem.
W 1934 r. za namową Reichsfuehrera SS Heinricha Himmlera rozpoczął czynną służbę w SS. Po przeszkoleniu w KL Dachau, otrzymał tam następnie podrzędne stanowisko.
W 1938 r. został przeniesiony do KL Sachsenhausen, gdzie awansował na zastępcę komendanta w stopniu kapitana SS.
27 kwietnia 1940 r. otrzymał rozkaz założenia w Oświęcimiu obozu koncentracyjnego, a 4 maja oficjalną nominację na komendanta. Był nim do listopada 1943 r.
Po jego odejściu rozrośnięty do ogromnych rozmiarów obóz podzielono na trzy części: Auschwitz I (Stammlager), Auschwitz II (Birkenau) i Auschwitz III (Aussenlager - podobozy, z których największym był Monowitz).
Z KL Auschwitz Hoess trafił na stanowisko szefa urzędu w Inspektoracie Obozów Koncentracyjnych w Głównym Urzędzie Administracji i Gospodarki SS. Pracując tam wrócił jeszcze do obozu Auschwitz, aby nadzorować akcję masowej zagłady Żydów deportowanych z Węgier.
Po klęsce Niemiec ukrywał się pod nazwiskiem Franza Langera w brytyjskiej strefie okupacyjnej. 11 lutego 1946 r. został rozpoznany i aresztowany, a następnie wydany Polsce, gdzie wyrokiem Najwyższego Trybunału Narodowego skazano go na śmierć.
16 kwietnia 1947 r. został powieszony w byłym KL Auschwitz, obok budynku komendantury, w której urzędował.
Obersturmbannfuehrer Arthur Liebehenschel - komendant KL Auschwitz I od listopada 1943 r. do 8 maja 1944 r.
Urodził się 25 listopada 1901 r. w Poznaniu. Od 1932 r. był członkiem NSDAP i SS. Wyróżniony odznakami pierścienia SS i szpady SS. W 1934 r. rozpoczął służbę w obozie koncentracyjnym Lichtenburg na stanowisku adiutanta. Dwa lata później przeszedł do pracy w Inspektoracie Obozów Koncentracyjnych, a po powstaniu Głównego Urzędu Administracyjno-Gospodarczego SS, objął stanowisko kierownika Urzędu Centralnego, co było tożsame z etatem zastępcy inspektora obozów koncentracyjnych.
11 listopada 1943 otrzymał nominację na komendanta KL Auschwitz I i szefa oświęcimskiego garnizonu SS.
Po zakończeniu służby w Auschwitz, 15 maja 1944 r., został przeniesiony na stanowisko komendanta KL Lublin/Majdanek. Po jego ewakuacji w lipcu 1944 r. przeszedł do służby w Urzędzie Wyższego Dowódcy SS i Policji w Trieście.
Po wojnie zatrzymany i deportowany do Polski. Wyrokiem Najwyższego Trybunału Narodowego 22 grudnia 1947 r. został skazany na śmierć. Wyrok wykonano.
Sturmbannfuehrer Richard Baer – komendant KL Auschwitz I od 11 maja 1944 r. do ewakuacji w styczniu 1945 r.
Baer urodził się 9 września 1911 r. we Floss w Górnym Palatynacie. Od 1931 r. był członkiem NSDAP, a od 1932 r. SS.
W latach 1933-1939 służył w oddziale wartowniczym w KL Dachau, a od 1939 do 1942 r. w dywizji SS Totenkopf „Thueringen”, który stacjonował przy KL Buchenwald.
Baer urodził się 9 września 1911 r. we Floss w Górnym Palatynacie. Od 1931 r. był członkiem NSDAP, a od 1932 r. SS.
W latach 1933-1939 służył w oddziale wartowniczym w KL Dachau, a od 1939 do 1942 r. w dywizji SS Totenkopf „Thueringen”, który stacjonował przy KL Buchenwald.
W 1942 uczestniczył w walkach na froncie, gdzie został ranny, przez co został przeniesiony na stanowisko adiutanta obozu Neuengamme.
Po odejściu Liebehenschla, 11 maja 1944 r. został szefem KL Auschwitz I, a 26 lipca 1944 r. także szefem garnizonu SS w Oświęcimiu.
Po ewakuacji obozu w styczniu 1945 r. otrzymał nominację na komendanta obozu Mittelbau-Dora. Baer miał być sądzony w 1963 r. w Republice Federalnej Niemiec w procesie 24 zbrodniarzy SS. Sprawę ostatecznie wyłączono ze względu na zły stan jego zdrowia.
KL AUSCHWITZ II - BIRKENAU
Komendantami KL Auschwitz II - Birkenau, w czasie jego autonomii, czyli od listopada 1943 do listopada 1944 r., byli: Friedrich Hartjenstein i Josef Kramer.
Sturmbanfuehrer Friedrich Hartjenstein - komendant Birkenau od listopada 1943 do maja 1944 r.
Urodził się 3 lipca 1906 r. Początkowo służył w Wehrmachcie, skąd w 1938 r. przeszedł do formacji Waffen SS. Dowodził kompanią wartowniczą w KL Sachsenhausen.
Od 1940 do 1942 r. służył w SS Totenkopf. Był funkcjonariuszem Głównego Urzędu Administracji i Gospodarki SS. Podlegały mu sprawy zatrudnienia więźniów. Stąd trafił do Birkenau. Po półrocznej służbie na stanowisku komendanta KL Auschwitz II, w maju 1944 r. został przeniesiony na takie samo stanowisko do KL Natzweiler.
Po wojnie sądzony przez francuski trybunał wojskowy w procesie załogi KL Natzweiler. Skazany na śmierć. Zmarł w 1945 r. w więzieniu w Metz we Francji.
Hauptsturmfuehrer Josef Kramer – komendant KL Birkenau od 8 maja do 25 listopada 1944 r.
Urodził się 10 listopada 1906 r. Należał do NSDAP. Służbę odbywał kolejno w obozach Dachau, Sachsenhausen i Mauthausen.
Od czerwca do listopada 1940 r. był adiutantem komendanta KL Auschwitz Rudolfa Hoessa. Następnie wyjechał do KL Dachau, gdzie został kierownikiem obozu.
W kwietniu 1941 roku objął funkcję kierownika, a następnie komendanta obozu Natzweiler.
Stamtąd trafił do Birkenau na stanowisko komendanta.
Pod koniec listopada 1944 r. został komendantem KL Bergen-Belsen. Ujęty po wyzwoleniu obozu stanął przed brytyjskim sądem wojskowym w Lueneburgu. 17 listopada 1945 r. został skazany na śmierć. Wyrok wykonano.
KL AUSCHWITZ III
Komendantem KL Auschwitz III - Monowitz i podobozy - od listopada 1943 do stycznia 1945 r. - był Hauptsturmfuehrer Heinrich Schwartz.
Schwartz urodził się 14 czerwca 1906 r. Członek NSDAP. Z zawodu był drukarzem.
Od 18 sierpnia do 11 listopada 1943 r. był pierwszym kierownikiem obozu macierzystego KL Auschwitz I, a po podziale obozu - komendantem Auschwitz III aż do wyzwolenia. Następnie przejął po Hartjensteinie komendanturę obozu Natzweiler.
Po wojnie sądzony przez francuski trybunał wojskowy w procesie załogi KL Natzweiler. Skazany na śmierć. Wyrok wykonano.
Marek Szafrański (PAP)
Opis fotografii:
Na pierwszym planie od lewej: Richard Baer, trzeci i ostatni komendant Auschwitz; Josef Mengele, dr medycyny, jeden z obozowych lekarzy; Rudolf Hoess, założyciel obozu Auschwitz i jego pierwszy komendant. Międzybrodzie Bialskie, ośrodek wypoczynkowy SS, 1944 r. Dzięki uprzejmości Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie. Fotografia z albumu Karla Hoeckera.
