Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka poparła w środę poselski projekt nowelizacji przepisów dotyczących działalności archiwalnej IPN. Propozycja zmian, którą wnieśli posłowie PiS, określa m.in. dokładną zawartość publicznego inwentarza archiwalnego.
Projekt ma doprecyzować - jak uzasadniał to poseł-wnioskodawca Piotr Babinetz (PiS) - obecnie obowiązujące przepisy ustawy o IPN. Zmiany dotyczą m.in. zawartości inwentarza archiwalnego, kwestii udostępniania kopii dokumentów dotyczących wnioskodawcy i wytworzonych przez wnioskodawcę lub przy jego udziale oraz dokumentów osobowych funkcjonariuszy i pracowników organów bezpieczeństwa państwa.
"Doprecyzowanie, wprowadzenie większej przejrzystości i jasności przepisów, a także większej dostępności dokumentów archiwalnych, także dostępu do nich poprzez katalogi, będzie z korzyścią i dla pracy Instytutu Pamięci Narodowej i dla wszystkich osób, które korzystają z archiwów IPN" - ocenił Babinetz.
Posiedzenie komisji odbyło się z udziałem prezesa IPN Jarosława Szarka, który zwrócił uwagę, że od samego początku istnienia Instytutu intencją jego władz było, aby archiwa były jak najbardziej otwarte i powszechne. "Mija 30 lat od początku końca systemu komunistycznego, który dławił nasze dążenia do wolności i niepodległości. Niepodległa Polska nie może być budowana na jakichkolwiek powiązaniach z PRL-owskim systemem" - stwierdził Szarek.
Podczas dyskusji posłowie pytali Szarka m.in. o możliwość ewentualnego wznowienia lustracji dotyczącej byłego przywódcy Solidarności i byłego prezydenta Lecha Wałęsy. O wznowienie procedury wobec Wałęsy apelowała do prezesa IPN poseł PiS Krystyna Pawłowicz podkreślając, że jej zdaniem Wałęsa terroryzuje opinię publiczną i naukowców zaprzeczając swojej agenturalnej przeszłości. "Minął termin na wszystkie odwołania, które dotyczą sprawy Lecha Wałęsy" - odpowiedział Szarek, dodając, że w tej sprawie potrzebna byłaby zmiana ustawy lustracyjnej, a inicjatywa w tym wypadku leży m.in. po stronie parlamentu.
Podczas prac nad projektem posłowie, dzięki uwagom sejmowych legislatorów oraz uwagom przedstawicieli IPN, w tym m.in. dyrektor Archiwum IPN Marzeny Kruk, wprowadzili kilka poprawek porządkujących projektowane przepisy.
W zakresie dotyczącym inwentarza archiwalnego projekt wprowadza przepis głoszący, że Instytut Pamięci Narodowej publikuje na stronie internetowej (tak jak jest to obecnie) inwentarz archiwalny, który zawiera opis jednostek archiwalnych, pozwalający "na identyfikację zagadnień lub osób, których dotyczą dokumenty". Dodaje się, że opis jednostki archiwalnej (np. konkretnej teczki) zawiera m.in. jej tytuł identyfikujący rodzaj materiałów archiwalnych ze wskazaniem danych osobowych i miejsce przechowywania akt, a jednocześnie, że może być uzupełniony np. o kryptonim.
W uzasadnieniu do tych zmian posłowie PiS napisali, że "doprecyzowanie przepisu dotyczącego zawartości inwentarza archiwalnego pozwoli uniknąć wątpliwości interpretacyjnych dotyczących zakresu publikowanych informacji, które ze względu na specyfikę zasobu archiwalnego Instytutu Pamięci mają odmienny charakter niż zasób innych archiwów wyodrębnionych".
Inwentarz archiwalny IPN pełni rolę spisu treści dla wszystkich korzystających z dokumentacji zgromadzonej w IPN. Dostępny jest na stronie www.inwentarz.ipn.gov.pl i przedstawia opis zasobu poprzez informacje o konkretnych jednostkach archiwalnych. Inwentarz IPN nie zawiera treści dokumentów, ale dzięki jego systematycznemu poszerzaniu przez archiwistów IPN każdy obywatel może zapoznać się z informacjami o tym, kto np. pracował w Służbie Bezpieczeństwa, kto był jej tajnym współpracownikiem, a kto osobą pokrzywdzoną przez komunistyczne władze. W ostatnim czasie to dzięki inwentarzowi archiwalnemu można było poznać np. informacje dotyczące byłego prezesa NFOŚiGW Kazimierza Kujdy.
Propozycja zmian przewiduje też uchylenie przepisu nakładającego na prezesa IPN obowiązek wystawiania zaświadczeń dotyczących danych osób, które znajdują się w katalogu "funkcjonariuszy, współpracowników, kandydatów na współpracowników". Katalog dotyczy organów bezpieczeństwa państwa z okresu PRL, np. Służby Bezpieczeństwa lub Wojskowej Służby Wewnętrznej.
Zaprzestanie wydawania takich zaświadczeń ma zapobiec traktowaniu ich jak dokumentu potwierdzającego np. przed sądami brak współpracy danej osoby ze służbami PRL. "Treść zaświadczenia nie odnosi się do całości zasobu archiwalnego Instytutu Pamięci, lecz wyłącznie do ww. katalogu. Katalog stanowi tylko niewielki fragment zasobu archiwalnego przechowywanego w IPN i dotyczy wyłącznie zbioru akt osobowych b. Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Warszawie" - podkreślono w uzasadnieniu.
Projekt zmienia także przepis dotyczący udostępnienia do wglądu dokumentów, które dotyczą osób wnioskujących o nie do Archiwum IPN. To np. osoby, które służyły w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego, były ich tajnymi informatorami lub pomagały dla nich zdobywać informacje. Ponadto posłowie PiS doprecyzowują przepis głoszący, że każdy obywatel ma prawo wystąpić z wnioskiem do IPN "o udostępnienie do wglądu dokumentów osobowych dotyczących pracownika lub funkcjonariusza organu bezpieczeństwa państwa"; w projekcie określa się m.in. czym są w tym przypadku dokumenty osobowe.
Posłowie PiS zaproponowali też, by w związku z pracami nad ustawą o IPN zmienić związane z proponowanymi zmianami przepisy ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych oraz ustawy o orderach i odznaczeniach.
Norbert Nowotnik (PAP)
nno/aszw/
